Palenie tytoniu przez kobiety w ciąży pozostaje dużym problemem zdrowia publicznego. Szkodliwe działanie nikotyny na żywe organizmy zostało wykazane w badaniach na zwierzętach. Badania te sugerują zmniejszoną płodność, zwiększone ryzyko wystąpienia otyłości, nadciśnienie, niekorzystne skutki sercowo-naczyniowe, wrzód i raka żołądka, problemy behawioralne i zmniejszony rozwój płuc związany z narażeniem na nikotynę [1]. U zdrowych mężczyzn z Norwegii stosowanie tabaki wiązało się ze zmniejszonym przepływem w lewej tętnicy ramiennej, co było oznaką zmian naczyniowych poprzedzających chorobę sercowo-naczyniową [2].
Wpływ ekspozycji na nikotynę podczas ciąży jest dobrze znany z badań na zwierzętach, ale jest również znany z badań na ludziach, zwłaszcza z badań matek zażywających tabakę podczas ciąży. Ekspozycja na nikotynę zwiększa u matki ryzyko rzucawki, przedwczesnego porodu, martwych urodzeń, a także zmniejszonej masy urodzeniowej, bezdechu, rozszczepu wargi i podniebienia u noworodka [3]. Prawdopodobnie wpływa też na rozwój mięśni i kości szkieletowych u nowo narodzonego dziecka [4,5,6]. Palenie tytoniu przez matkę w czasie ciąży może prowadzić do zaburzeń czynności płuc u noworodka[7,8], zwiększonego ryzyka późniejszej astmy i zaburzonej czynności płuc do czternastego roku życia [9]. Nawet palenie papierosów podczas ciąży przez babcię może wiązać się z astmą u wnuka [10,11], prawdopodobnie dzięki mechanizmom epigenetycznym. U szczurów wykazano, że ekspozycja na nikotynę w ciąży zmienia rozwój płuc płodów, aż do możliwości pojawienia się rozedmy [12], co może objąć następne pokolenia [13]. Podobny efekt jest możliwy przy narażeniu na nikotynę poprzez stosowanie przez matkę w czasie ciąży e-papierosów [1].
Odnotowano niekorzystny wpływ na zdrowie układu oddechowego u dzieci przy narażeniu na palenie tytoniu przez matkę przed ciążą, w jej trakcie i po niej[14], natomiast wpływ nikotyny docierającej innymi drogami jest gorzej udokumentowany. Badania ze Szwecji, gdzie tabaka była w sprzedaży od wielu lat, wykazały, że jej używanie zwiększa ryzyko urodzenia martwego płodu [6], porodu przedwczesnego, stanu przedrzucawkowego, bezdechu noworodkowego [15], śmiertelności noworodków z obniżeniem masy urodzeniowej [16]. Tabaka nigdy nie była postrzegana jako bezpieczna alternatywa dla palenia w czasie ciąży [16]. Brakuje jednak dalszych badań przeprowadzanych u dzieci w celu określenia możliwego wpływu prenatalnej (przedurodzeniowej) ekspozycji na tabakę na rozwój układu oddechowego i konsekwencji dla zdrowia dziecka.
Rozwijające się płuca płodu są bardzo wrażliwe na działanie produktów tytoniowych w trakcie ciąży, przy urodzeniu wykazują zmienioną czynność, która jest długotrwała i wpływa na rozwój i zdrowie płuc. Narażenie na dym tytoniowy/nikotynę może uniemożliwić u osoby dorosłej osiągnięcie maksymalnego wzrostu płuc, które są również bardziej predysponowane do przedwczesnego starzenia się i do rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. To sprawia, że dalsze skupianie się na zaprzestaniu używania wszelkich wyrobów tytoniowych przed ciążą i w jej trakcie ma kluczowe znaczenie. Biorąc pod uwagę trudności w zwalczaniu uzależnienia od nikotyny i ciągłego używania wyrobów tytoniowych przez miliony kobiet w ciąży, kluczowe znaczenie ma również określenie podstawowych metod zapobiegania, aby zablokować wpływ nikotyny in utero na rozwój płuc. Duże znaczenie będzie miało opracowanie strategii zmniejszających ryzyko niekorzystnej wewnątrzmacicznej ekspozycji płuc na dym tytoniowy [17].
dr Ewa Głuszczak-Idziakowska
1. Lodrup Carlsen K.C. et al., The toxicity of E-cigarettes and children’s respiratory health, „Paediatr Resp Rev” (2018), https:// doi.org/10.1016/j.prrv.2018.01.002
2. Skaug E.A., Nes B., Aspenes S.T., Ellingsen O., Non-smoking tobacco affects endothelial function in healthy men in one of the largest health studies ever performed, „The Nord-Trondelag Health Study in Norway”, HUNT3; PLoS One 2016;11(8):e0160205.
3. Gunnerbeck A., Edstedt Bonamy A.K., Wikstrom A.K., Granath F., Wickstrom R., Cnattingius S., Maternal snuff use and smoking and the risk of oral cleft malformations–a population-based cohort study; PLoS One 2014;9(1):e84715.
4. Baba S., Wikstrom A.K., Stephansson O., Cnattingius S., Influence of smoking and snuff cessation on risk of preterm birth, „Eur J Epidemiol” 2012, 27(4):297–304.
5. Baba S., Wikstrom A.K., Stephansson O., Cnattingius S., Changes in snuff and smoking habits in Swedish pregnant women and risk for small for gestational age births, BJOG 2013;120(4):456–62.
6. Baba S., Wikstrom A.K., Stephansson O., Cnattingius S., Influence of snuff and smoking habits in early pregnancy on risks for stillbirth and early neonatal mortality, „Nicotine Tobacco Res” 2014, 16(1):78–83.
7. Lodrup Carlsen K.C., Jaakkola J.J., Nafstad P., Carlsen K.H., In utero exposure to cigarette smoking influences lung function at birth, „Eur Respir J”, 1997, 10 (8):1774–9.
8. McEvoy C.T., Schilling D., Clay N. et al., Vitamin C supplementation for pregnant smoking women and pulmonary function in their newborn infants: a randomized clinical trial, JAMA 2014, 311(20):2074–82.
9.Hollams E.M., de Klerk N.H., Holt P.G., Sly P.D., Persistent effects of maternal smoking during pregnancy on lung function and asthma in adolescents, „Am J Respir Crit Care Med” 2014, 189(4):401–7.
10. Li Y.F, Langholz B., Salam M.T., Gilliland F.D., Maternal and grandmaternal smoking patterns are associated with early childhood asthma, „Chest” 2005, 127 (4):1232–41.
11. Magnus M.C., Haberg S.E., Karlstad O., Nafstad P., London S.J., Nystad W., Grandmother’s smoking when pregnant with the mother and asthma in the grandchild: the Norwegian Mother and Child Cohort Study, „Thorax” 2015, 70 (3):237–43.
12. Maritz G.S., Harding R., Life-long programming implications of exposure to tobacco smoking and nicotine before and soon after birth: evidence for altered lung development, „Int J Environ Res Public Health”, 2011;8(3):875–98.
13.Maritz G.S., Mutemwa M., The effect of grand maternal nicotine exposure during gestation and lactation on lung integrity of the F2 generation, „Pediatr Pulmonol” 2014, 49(1):67–75.
14. Spindel E.R., McEvoy C.T., The role of nicotine in the effects of maternal smoking during pregnancy on lung development and childhood respiratory disease: implications for dangers of E-cigarettes, „Am J Respir Crit Care Med” 2016.
15. Gunnerbeck A., Wikstrom A.K., Bonamy A.K., Wickstrom R., Cnattingius S., Relationship of maternal snuff use and cigarette smoking with neonatal apnea, „Pediatrics” 2011, 128(3):503–9.
16. England L.J., Levine R.J., Mills J.L., Klebanoff M.A., Yu K.F., Cnattingius S. Adverse pregnancy outcomes in snuff users, „Am J Obstet Gynecol” 2003, 189(4):939–43.
17. McEvoy C.T., Spindel E.R., Pulmonary Effects of Maternal Smoking on the Fetus and Child: Effects on Lung Development, Respiratory Morbidities, and Life Long Lung Health, „Paediatric Respiratory Reviews”, 2017, 21:27-33.
No Comments