Elektroniczne papierosy, określane również jako elektroniczny system dostarczania nikotyny (ENDS), zostały początkowo opracowane w 2003 roku w celu zmniejszenia szkodliwych skutków palenia tytoniu. Od tego czasu stały się powszechnie dostępne w wielu krajach i są wykorzystywane przez licznych młodych ludzi zamiast tradycyjnych papierosów. Należy jednak podkreślić, że negatywny wpływ e-papierosów na zdrowie dzieci pozostaje w dużej mierze nieznany. Brak jest badań przeprowadzonych na ludziach, które umożliwiłyby ocenę skutków działania nikotyny z e-papierosów na układ oddechowy, na nienarodzone lub młode dziecko.
HISTORIA E-PAPIEROSA
Wynalezienie w 2003 roku elektronicznego papierosa, elektronicznego systemu dostarczania nikotyny (ENDS), zostało przypisane chińskiemu farmaceucie (Hon Lik), który pracował go w celu zmniejszenia szkodliwych skutków palenia papierosów. ENDS stał się dostępny w Stanach Zjednoczonych w 2007 roku, a wpływy ze sprzedaży e-papierosów w 2008 wyniosły 20 mln dolarów. W 2014 roku sprzedaż wzrosła do 1,7 mld dolarów i oczekuje się, że do roku 2018 wzrośnie o około 25%. Szybko rosnące wykorzystanie e-papierosów zaobserwowano również w innych krajach, gdzie produkt ten jest bardziej dostępny. Rozgorzały gorące publiczne debaty, a także dyskusje w gronie lekarskim na temat potencjalnych korzyści z użycia e-papierosów w porównaniu do szkodliwych skutków ich używania. Istnieje powszechne przekonanie, że e-papierosy są znacznie mniej szkodliwe niż tradycyjne, a nawet bezpieczne. Jednak coraz powszechniejsze stosowanie e-papierosów wśród osób młodych, potencjalnych przyszłych rodziców, oraz dotychczas niejasny szkodliwy wpływ tych produktów na potomstwo stanowią wyzwanie w obliczu ogólnych społecznych korzyści związanych z redukcją szkód wynikających z używania ENDS zamiast tradycyjnych papierosów.
ENDS A ZDROWIE PUBLICZNE
Zgodnie z opinią wielu krajów na całym świecie Komisja Europejska niedawno stwierdziła, że używanie elektronicznych papierosów do wielokrotnego napełniania oraz potencjalna ekspozycja na e-liquidy zawierające nikotynę w wysokich stężeniach mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia publicznego. Potencjalne korzyści z używania e-papierosów byłyby związane z zaprzestaniem palenia tytoniu lub rzuceniem palenia u nałogowych palaczy, ponieważ używanie e-papierosów miało być o 95% mniej szkodliwe niż palenie tradycyjnych papierosów. W rzeczywistości w raporcie Royal College of Physicians Nikotyna bez dymu: redukcja szkód od 2016 roku e-papierosy są klasyfikowane jako nikotynowa terapia zastępcza (NRT) mająca na celu zapobieganie zgonom u palaczy tradycyjnych papierosów. Jednak dokumentacja dotycząca e-papierosów, które są skuteczne w rzucaniu palenia, jest kontrowersyjna, a deklarowana redukcja szkód o 95% w porównaniu z paleniem tradycyjnych papierosów nie została udokumentowana. Co gorsza, e-papierosy stały się powszechne wśród młodych ludzi, którzy jeszcze nie zaczęli palić. Obniżanie szkodliwego wpływu e-papierosów na społeczeństwo jest wątpliwe, ponieważ nie ma bezpiecznego i wolnego od ryzyka poziomu narażenia na nikotynę. Ponadto istnieją ograniczone badania na ludziach mające na celu wykrycie potencjalnych szkodliwych skutków e-papierosów z nikotyną i bez niej.
Publiczna akceptacja e-papierosów wynikająca z chęci zmniejszenia szkodliwości palenia papierosów stanowi wyzwanie dla wysiłków zmierzających do zapobiegania używania tytoniu lub nikotyny u młodych ludzi w warunkach, w których szkodliwe skutki e-papierosów są w dużej mierze nieznane. Znając szkodliwe efekty oddechowe u potomstwa spowodowane przez palenie papierosów przez matkę (lub babkę), zażywanie tabaki i narażenie na nikotynę w modelach zwierzęcych, potrzebujemy szybkiego działania, aby zapobiec możliwym do uniknięcia chorobom układu oddechowego u dziecka.
Dane dotyczące częstości używania e-papierosów przez kobiety i mężczyzny w wieku rozrodczym nie jest dostępna w wielu krajach. Jednak w Stanach Zjednoczonych w 2016 roku używanie tytoniu zgłosiło 20% uczniów szkół średnich i 7,2% uczniów gimnazjów, w tym używanie e-papierosów – 11,3% uczniów liceum i 4,3% gimnazjalistów. W Finlandii odnotowano wzrost częstości stosowania e-papierosów u dwunasto- i osiemnastoletnich dzieci z 17,4% w 2013 roku do 25% w 2015 roku, z czego połowa wypróbowała e-liquidy nikotynowe. Chociaż chłopcy częściej zgłaszali używanie wszelkiego rodzaju tytoniu, w tym e-papierosów, 9,5% amerykańskich dziewcząt szkół średnich przyznawało się do stosowania e-papierosów, co niesie ze sobą znaczne ryzyko stosowania e-papierosów podczas przyszłych ciąż.
Odnotowano niekorzystny wpływ na zdrowie układu oddechowego dzieci palenia tytoniu przez matkę przed ciążą, w jej trakcie i po niej. Wpływ narażenia dzieci na kontakt z nikotyną dostarczaną innymi drogami jest gorzej udokumentowany. Elektroniczne papierosy mogą zawierać różne substancje, z nikotyną i bez nikotyny, o wielorakich dawkach i stężeniach, które często są słabo oznakowane. Ich toksyczność może zatem zależeć od czynników takich jak skład zawartości, dawka poszczególnych substancji, ich stężenie, czas przyjmowania oraz częstotliwość, a także wiek osoby na nie narażonej. Bez wątpienia nikotyna jest w tytoniu substancją chemiczną o najbardziej wyraźnym wpływie na rozwijający się mózg oraz na rozwój uzależnień, inne efekty toksyczne są jeszcze badane. Między innymi wykazano, że interakcje między dodatkami a nikotyną, które występują pod wpływem napięcia i wyższych temperatur, zwiększają toksyczność aerozolu e-papierosów i ich negatywny wpływ na drogi oddechowe]. Wykazano (za pomocą spektrometrii mas i chromatografii gazowej), że płyn stosowany w e-papierosach zawiera oprócz nikotyny różnorodne substancje, w tym glicerol, glikol propylenowy, aceton, akroleinę, 1,3-butadien, cykloheksan, glikol dietylenowy, glikol etylenowy, etanol, formaldehyd, alkaloidy z tytoniu. Z emitowanego aerozolu zidentyfikowano glicerol, glikol propylenowy, nikotynę, acetaldehyd, aceton, akroleinę, formaldehyd, N0-nitrozonornicotynę (NNN), 4- (metylonitrozamino) -1- (3-pirydylo) -1-butanon (NNK), ale również metale, w tym kadm, ołów, nikiel, cynę, miedź i toluen. W porównaniu z tradycyjnymi papierosami podobne substancje o potencjalnym działaniu rakotwórczym lub toksycznym występują w aerozolu papierosów elektronicznych, ale w niższych stężeniach, podczas gdy emitowana ilość reaktywnych rodników tlenowych wydaje się porównywalna. Ilość nikotyny znalezionej w 13 inhalacjach z e-papierosa z płynu zawierającego 18 mg/ml nikotyny została oszacowana jako równoważna ilości występującej w typowym tytoniowym papierosie zawierającym 0,5 mg nikotyny. Po dziesięciu zaciągnięciach się (w odstępie 30 sekund) e-papierosem zawierającym nikotynę jej stężenie w surowicy i częstość akcji serca wzrosły znacząco w ciągu pięciu minut, co wskazuje na szybkie wchłanianie nikotyny z e-papierosów.
NIEPOŻĄDANE EFEKTY ZDROWOTNE PAPIEROSÓW ELEKTRONICZNYCH
Zagrożenia dla zdrowia powodowane paleniem zwykłych papierosów tytoniowych obejmują szereg chorób niezakaźnych, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), rak płuc i choroby sercowo-naczyniowe. Pomimo stosunkowo krótkiego czasu dostępności e-papierosów przeprowadzane badania sugerują potencjalnie szkodliwe działanie zarówno pary, jak i nikotyny, które docierają do płuc, dróg oddechowych i układu sercowo-naczyniowego. Skutki obejmują zmiany zapalne, zmiany w rozwoju narządu i funkcji błony śluzowej, a także ryzyko rozwoju raka poprzez wpływ na ekspresję genów w różnych narządach. Szkody spowodowane zawartością pary mogą dotyczyć zarówno nikotyny, jak i innych substancji.
Badano wpływ e-papierosów na funkcję układu immunologicznego u zwierząt. Myszy wystawione na działanie pary z e-papierosów miały podobny poziom nikotyny jak użytkownicy e-papierosów. Ekspozycja na elektroniczne papierosy przez dwa tygodnie zwiększała znacznie stres oksydacyjny i powodowała umiarkowane zapalenie z udziałem makrofagów. W porównaniu z myszami, które wystawiono na działanie powietrza, osobniki wystawione na działanie e-papierosa wykazały znacznie utrudnione usuwanie bakterii po infekcji nosowej Streptococcus pneumoniae. Było to spowodowane uszkodzeniem makrofagów po ekspozycji na aerozol e-papierosa. W odpowiedzi na infekcję wirusem grypy A myszy, które były narażone na działanie aerozoli z e-papierosów, wykazywały podwyższone miano wirusów w płucach i zwiększoną chorobowość oraz śmiertelność wywołaną wirusem, co sugeruje hamowanie płucnych mechanizmów obrony przeciwdrobnoustrojowej. Może to skutkować zwiększonym występowaniem zakażeń płucnych, w szczególności w grupach z przewlekłymi chorobami płuc.
OSTRE ZATRUCIE PAPIEROSAMI ELEKTRONICZNYMI
Ostre zatrucie e-papierosami zgłoszono w USA po połknięciu, wdychaniu lub wchłonięciu przez skórę lub błony śluzowe płynu zawartego w wymiennych ampułkach stosowanych w e-papierosach. Takie ampułki zawierają w większości przypadków 6–24 mg nikotyny. Przyjmuje się, że spożycie 0,5–1 mg nikotyny na 1 kg masy ciała jest dawką śmiertelną dla dorosłych ludzi i 0,1 mg/kg dla dzieci. W Stanach Zjednoczonych 56 ośrodków zatrucia otrzymało prawie 6 tys. telefonów o zatruciach od września 2010 do grudnia 2014 roku, które dotyczyły zatruć e-papierosami, przy czym zanotowany wzrost wynosił z jednego zgłoszenia na miesiąc do 401 miesięcznie w podanym okresie. Dzieci narażone na e-papierosy częściej wykazywały więcej niż jeden efekt kliniczny, a skutki były poważniejsze w porównaniu z dziećmi narażonymi na tradycyjne papierosy. Chociaż większość efektów toksycznych była łagodna, to dzieci narażone na papierosy typu „e” były 2,3 razy bardziej narażone na ciężkie objawy niż w przypadku narażenia na tradycyjne papierosy. Zatrucia najczęściej zdarzały się u dzieci w wieku 0–5 lat (58%) lub powyżej 20 lat (34,7%). Poważne działania toksyczne obejmowały sinicę i zatrzymanie oddechu oraz nudności, wymioty, drgawki i śpiączkę. Zgłoszono dwa zgony, jeden u dziecka poniżej piątego roku życia i jeden u osoby dorosłej powyżej dwudziestego roku życia. Podkreśla to istnienie potrzeby zwiększenia środków bezpieczeństwa dotyczących wymiennych ampułek zawierających nikotynę do e-papierosów.
WNIOSKI
Chociaż brakuje aktualnych dowodów na to, że aparaty elektroniczne są równie szkodliwe dla układu oddechowego i zdrowia, jak ma to miejsce w przypadku tradycyjnego palenia papierosów, nie ma bezpiecznej dolnej granicy narażenia na nikotynę u dzieci, czy to w okresie prenatalnym, czy po urodzeniu. Zasada ostrożności w celu zapobiegania powikłaniom u dzieci przez papierosy elektroniczne jest bardzo istotna.
- Bardzo ważne jest, aby wpływać na stosunek młodych dziewcząt do używania e-papierosów, aby zapobiec szkodliwym wpływom nikotyny na dziecko podczas ciąży i po niej.
- E-papierosy są prawdopodobnie mniej bezpieczne, niż się powszechnie uważa, a zasada ostrożności jest niezbędna, aby zapobiec szkodliwym skutkom dla przyszłych pokoleń.
- Niepożądane skutki oddechowe i ogólnoustrojowe ekspozycji płodu, noworodka oraz małego dziecka na e-papierosy w trakcie ciąży i po niej powinny zostać omówione z ciężarnymi kobietami.
dr Ewa Głuszczak-Idziakowska
Na podstawie artykułu: Lødrup Carlsen K.C. et al., The toxicity of E-cigarettes and children’s respiratory health, „Paediatric Respiratory Reviews” (2018), https: //doi.org/10.1016/j.prrv.2018.01.002
No Comments