FASD

Różne aspekty profilaktyki FASD

Spójrzmy na działania profilaktyczne w zakresie FASD, w klasycznych trzech perspektywach – profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej.

Profilaktyczne działania uniwersalne obejmują całe szkolne społeczności, starają się upowszechniać zdrowy sposób życia, zachęcać do brania odpowiedzialności za decyzje i postanowienia. Opracowywanie, przeprowadzanie i badanie skuteczności programów profilaktycznych ulega coraz większemu udoskonalaniu. W miejsce działań intuicyjnych, naturalnych, coraz częściej zwracana jest uwaga na ich poziom merytoryczny oraz na spełnianie obowiązujących obecnie, także w Polsce standardów (Deptuła M., 2018). W relacji do środków psychoaktywnych ważne jest posiadanie przez młodych ludzi zdolności odmawiania namowom otoczenia, stanowczego wyrażania siebie, odraczania czy wręcz rezygnowania z podejmowania działań ryzykownych. Szczególnie istotne jest posiadanie zdolności do samoregulacji emocji, szczególnie trudnych i przykrych, także poprzez dzielenie się nimi, ujawnianie tak w grupie rówieśniczej jak i z rodzicami. Taką umiejętność dają tylko bezpieczne więzi w rodzinie.

Dla młodzieży w Polsce został przygotowany wiele lat temu krótki program profilaktyczny pod tytułem: „ Biorę odpowiedzialność”                 (Jadczak-Szumiło, T, Kałamajska-Liszcz, 2009). Program ten,  to propozycja obejrzenia filmu pt. Wieczne dziecko i poprowadzenie dwóch godzin lekcyjnych zajęć z młodzieżą. Na podstawie przygotowanego scenariusza, nauczyciel może realizować samodzielnie zajęcia. W niektórych miejscach w Polsce odbywały się jednak dodatkowe szkolenia do realizacji programu. Natomiast nigdy nie monitorowano tego, czy program jest wykorzystywany i jakie daje efekty,

Prowadząc spotkania w klasach, dotyczące picia alkoholu w ciąży, obserwowano wśród uczniów zróżnicowane zachowania, od pobudzenia i „przeszkadzania” po wycofanie, smutek, chęć rozmowy poza grupą. Uczennice szkoły specjalnej podsumowały spotkanie: „to wszystko trzeba jeszcze powiedzieć mocno…naszym rodzicom…”. Działania edukacyjne i wspierające prowadzone w okresie poprzedzającym poczęcie, obejmujące dziewczęta i chłopców, powinny podkreślać znaczenie zupełnej abstynencji od alkoholu w ostateczności obejmującej co najmniej pół roku przed poczęciem. Upowszechnianie poglądu, że picie jest bezpieczne w warunkach stosowania antykoncepcji jest nieuprawnione. Nastolatki nie tylko rozwijają się płciowo dzięki „grze” hormonalnej, ale potrzeba im wzrastania osobowego, duchowego. Programem profilaktycznym rekomendowanym, który stwarza warunki dla takiego rozwoju jest program „Ars, czyli jak dbać o miłość” (Wojcieszek K., 2013).

Profilaktyczne działania selektywne są adresowane do grup dzieci i młodzieży narażonych na zwiększone ryzyko „rażenia” alkoholem i problemami z nim związanymi. Działania powinny dyskretnie, z poszanowaniem tajemnicy obejmować spotkania indywidualne, poprzedzone pomocą w postawieniu samo-diagnozy przez ucznia, objęcia go pomocą pedagogiczną i psychologiczną. Grupy szczególnie zagrożone, to dzieci wychowywane w rodzinach z problemem alkoholowym, dotknięte uzależnieniem obojga rodziców. W wypadku uzależnienia jednego z rodziców, ważne by ten drugi, także otrzymywał pomoc w placówce wspierającej osoby współuzależnione. W Polsce z trudem toruje sobie drogę działania ruch nastolatków z tych rodzin Al-Ateen. Jeżeli podopieczni tej grupy sami podejmują już wysoce ryzykowne zachowania związane z używaniem alkoholu i innych środków psychoaktywnych warto konsultować oferowaną pomoc ze specjalistami i ośrodkami wsparcia młodzieży zagrożonej uzależnieniami. Należy zaznaczyć, że młodzież z FASD w całości mieści się w pojęciu grupy wzmożonego ryzyka. Badania wykazały, że zagrożenie problemami alkoholowymi u chłopców z FASD jest 4-krotnie, a dziewcząt 20-krotnie wyższe niż w populacji ogólnej. Dramatycznych wyników dostarczyły także badania Lemoine’a dotyczące młodych dorosłych, które wykazały znaczne rozpowszechnienie problemów zdrowia psychicznego takich jak zaburzenia nastroju, zachowania oraz bezradność w pełnieniu dojrzałych ról społecznych (za: Streissguth A.P., 1997).

Profilaktyczne działania wskazujące obejmują grupę młodzieży, u której trwają objawy rozwijającego się uzależnienia. Konieczne jest podejmowanie decyzji interwencyjnych, współpraca ze wspieranymi równocześnie rodzicami, niezbędna pomoc kuratorów i procedur związanych z kierowaniem do leczenia na mocy postanowienia Sądu Rodzinnego, także do placówek resocjalizacyjnych i terapeutycznych. Celem jest zapobieganie rozwojowi uzależnienia.

Badania angielskie wykazały, że nastolatka uzależniona od środków psychoaktywnych z chwilą dowiedzenia się o ciąży, jeśli nie otrzymała wsparcia w domu i w szkole, istotnie zwiększała picie lub zażywanie narkotyków (Liszcz K., 2010).  Zatem osoby te, przynależą do poważnej grupy ryzyka.

Długo sądzono, że czynnikiem mającym istotny wpływ na zwiększenie stopnia ryzyka powstawania szkód poalkoholowych u dzieci jest niedostatek wiedzy i wykształcenia u matek. Badania potwierdzają inną prawidłowość. Stwierdzono, że poziom wykształcenia nie ogranicza ryzyka, przeciwnie, osoby o wyższym poziomie wykształcenia, znacząco częściej lekceważyły niebezpieczeństwo wynikające z picia w ciąży. W świetle tych danych potrzeba nam nowej perspektywy w podejściu do ewentualnych skutków takich postaw. Ta perspektywa, to zupełne przeniesienie akcentów w działaniach zapobiegawczych z ostrzegawczych, ma takie, które stymulują rozwój „Ja”, wyobraźnię, wrażliwość, odpowiedzialność, empatię i stanowczość działań (Dowsett-Johnston A., 2014).

Okazuje się, że najlepszym czynnikiem ochronnym dla młodych ludzi przed nadużywaniem substancji psychoaktywnych jest posiadanie bliskich, opartych na więzi relacji  z innymi ludźmi. Dla dzieci, które same wychowały się w rodzinach z problemem alkoholowym jednym z czynników ochronnych przed uzależnieniem jest udzielanie się na rzecz lokalnej społeczności.

dr Teresa Jadczak-Szumiło

 

You Might Also Like

No Comments

    Leave a Reply