Spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych (Fetal Alcohol Spectrum Disorder, FASD) jest skutkiem działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Jest to choroba nieuleczalna, której można uniknąć, zachowując abstynencję w czasie trwania ciąży. Najcięższa postać tej choroby – płodowy zespół alkoholowy (Fetal Alcohol Syndrome, FAS) obserwowany jest u dzieci. Zespół charakteryzuje się występowaniem przez całe życie zaburzeń somatycznych, behawioralnych oraz zaburzeń zdolności poznawczych. Powstają one w wyniku nieprawidłowego rozwoju mózgu i skutkują opóźnieniem wzrostu przed- i pourodzeniowego, dysmorfią twarzy oraz powstaniem wad wrodzonych. Jaka jest skala występowania FAS oraz FASD?
SKALA ZJAWISKA
Według doktor K.Okulicz-Kozaryn szacuje się, że w Polsce spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych występuje wśród nie mniej niż 2% ogólnej populacji. Obejmuje on: płodowy zespół alkoholowy (Fetal Alcohol Syndrome, FAS) – 0,4%, częściowy płodowy zespół alkoholowy (pFAS) – 0,8%, neurorozwojowe zaburzenia zależne od alkoholu (Alcohol Related Neurodevelopmental Disorder, ARND) – 0,8%.
ALKOHOL
Nie określono dawki alkoholu, która byłaby bezpieczna dla płodu. Każda ilość niesie ryzyko wystąpienia zaburzeń w rozwoju dziecka. Alkohol przenika do płodu już od początków jego życia wewnątrzmacicznego. W wciąż rozwijającym się organizmie powoduje więcej uszkodzeń niż marihuana, kokaina lub heroina. Alkohol jest dwukrotnie wolniej metabolizowany przez płód niż przez organizm matki. Jest to konsekwencją niedojrzałości enzymatycznej jego wątroby. U płodu stężenie alkoholu jest najwyższe w tkankach dobrze uwodnionych. Z tego powodu na uszkodzenie poalkoholowe najbardziej narażona jest substancja szara mózgu. Skala szkodliwych skutków wewnątrzmacicznej ekspozycji na alkohol, w tym płodowego zespołu alkoholowego (FAS) i innych zaburzeń ze spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych (FASD) jest niedoszacowana nie tylko w Polsce, ale na całym świecie. Chociaż szacuje się, że tylko pomiędzy 5% a 10 % dzieci narażonych w okresie prenatalnym na działanie alkoholu może mieć deficyty z nim związane to ocena ta jest prawdopodobnie zaniżona.
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że wiele idiopatycznych zaburzeń neurorozwojowych można również przypisać interakcyjnym skutkom ekspozycji na alkohol. Zaliczają się do tego niektóre przypadki autyzmu i zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Nasilenie FASD zależy od poziomu ekspozycji na alkohol, stadium rozwoju ciąży, w którym następuje ekspozycja, oraz charakteru narażenia (przewlekłego lub ostrego). Pierwszy trymestr jest uważany za najbardziej wrażliwy okres, ale uszkodzenie płodu występuje w czasie całej ciąży.
CZYNNIKI GENETYCZNE
Nie ma wątpliwości, że zmienność genetyczna odgrywa rolę w podatności na niepożądane skutki po ekspozycji na alkohol w macicy. Cechy genetyczne (wrażliwość i ochronne allele) matki i płodu przyczyniają się do ryzyka rozwoju FASD. Szczególną rolę odgrywają w nim dodatkowe warunki środowiskowe, w tym niedożywienie.
PREKONCEPCYJNE NARAŻENIE NA ALKOHOL
Prekoncepcyjne narażenie na alkohol, zarówno od strony matki jak i ojca, może również mieć szkodliwy wpływ na potomstwo. Podczas badań na myszach wykazano znacznie opóźniony wzrost płodu i potomstwa samic wystawionych tylko w okresie prekoncepcji na działanie alkoholu. Efekty prekoncepcji u kobiet są trudniejsze do zbadania, ponieważ są niezmiennie zależne od zachowań alkoholowych, które utrzymują się w ciąży oraz od stopnia niedożywienia i statusu społeczno-ekonomicznego.
ROLA OJCA
Aktualnie duży nacisk kładzie się na uznanie, iż to spożywanie alkoholu przez matkę jest jednym z bardzo ważnych czynników wpływających na płód. Od dawna jednak uważa się, że nieobojętne jest również jego spożywanie w okresie prekoncepcji przez mężczyzn. Wypity przez nich alkohol ma wpływ na ich potomstwo, nawet przy braku ekspozycji na alkohol w ciąży. Szkodliwe skutki prekoncepcyjnego spożycia alkoholu przez ojca zostały dobrze udokumentowane i obejmują zmniejszoną masę urodzeniową oraz upośledzone funkcje poznawcze. Mechanizmy te jednak nadal pozostają słabo poznane. W badaniach przeprowadzonych na gryzoniach wykazano, że wraz ze wzrostem ekspozycji na alkohol rysuje się wyraźna tendencja do zmniejszonej masy urodzeniowej potomstwa oraz ich liczby, a także do zwiększonej częstości występowania wad wrodzonych, w tym dysmorficznych cech czaszkowo-twarzowych, zaburzeń behawioralnych lub poznawczych.
dr Ewa Głuszczak-Idziakowska
No Comments