FASD to zaburzenie neurorozwojowe, jednak ze względu na specyficzną etiologię, jak również ze względu na traumatyczną historię życia dzieci z tym zaburzeniem, wymaga ono innych oddziaływań niż tylko rehabilitacja czy terapie neurorozwojowe podobne jak w innych zaburzeniach tego typu. Prenatalne narażenie na alkohol sprawia, że organizm dziecka, aby przeżyć uruchamia wszystkie możliwe mechanizmy związane z przetrwaniem. Wysokie są wyrzuty adrenaliny i kortyzolu, a alkohol sprawia, że ta aktywacja podlega tzw. płodowemu programowaniu. Dziecko po prenatalnej ekspozycji na alkohol rodzi się więc z takim poziomem glukokortykoidów jaki mają weterani wojenni ( Jakobson, 1985). Może to utrudniać adaptację po porodzie, ale także dalszy rozwój. Przebieg życia dzieci z FASD często obarczony jest wadliwą wczesną opieką, liczną zamianą opiekunów, opieką instytucjonalną czyli porzuceniem. Ma to wpływ na rozwój przywiązania który jest systemem chroniącym życie i rozwój dziecka. W tym kontekście należy rozpatrywać wprowadzanie terapii neurorozwojowych mogących pomóc w procesach naprawczych czy rozwojowych układu nerwowego. Integrując tą wiedzę o specyfice działania teratogenu jakim jest alkohol i jakie ma oddziaływanie w okresie prentalnym, budowaliśmy w zespole zintegrowany model Terapii i Wsparcia dla dzieci z FASD i ich rodzin.
Podstawowym aspektem modelu nie są poszczególne terapie neurorozwojowe, lecz zastosowanie oddziaływań stymulujących dlaOUN dziecka w kontekście jego profilu rozwoju z uwzględnieniem specyfiki kontekstu zaktywizowanego programu walcz-uciekaj z nadmiarowo zaprogramowanej osi HPA, programu zamierania związanego z wczesną traumą a także, jeśli to konieczne, zmian w obszarze przywiązania. W moim rozumieniu stosowanie różnych metod terapeutycznych z obszaru neurostymulacji przynosi niewielkie lub żadne efekty w sytuacji, kiedy w tle działają mechanizmy zakłócające rozwój układu nerwowego, a wręcz uniemożliwiające jego prawidłowy rozwój jak chociażby mechanizmy związane z przywiązaniem czy efekty post traumatyczne w układzie nerwowym dziecka. Obserwujemy to dobrze w praktyce kiedy oceniamy dzieci, które przeszły różne programy terapeutyczne i niewiele osiągnęły. A w zakresie zachowania prezentują nie deficyty związane z FASD tylko zaburzenia przywiązaniowe lub post traumatyczne. Rodzice dzieci często w ogóle nie byli informowani o tym, że dziecko prezentuje zachowania inne niż charakterystyczne dla syndromu FASD. Wszystko co odbiegało od normy przypisywano uszkodzeniom poalkoholowym i w efekcie powstawał nieprawdziwy obraz kliniczny tego zaburzenia tak szeroko opisany w internecie na różnych forach rodzicielskich. Co gorsza, taki nieprawidłowy obraz bywa powielany przez specjalistów.
Model terapii dla dzieci z FASD w ITEM – Centrum Psychologicznym opieramy na kilku krokach:
- Przygotowanie rodziców do takiej regulacji emocji u dzieci i dawania im bezpieczeństwa, aby korekcie podlegał styl przywiązania. Jest to dla nas punkt wyjścia. Rodzice uczą się rozróżniać zachowania dziecka wynikające z deficytów powstałych po narażeniu na toksynę od innych zachowań wynikających z wadliwej wczesnej opieki i narażenia na traumę. Ponieważ jest to obszar edukacji i wczesnego rozpoznawania robimy to na zajęciach warsztatowych przed I wizytą.
- Następnie rodzice przyjeżdżają z dzieckiem na I wizytę. Jeśli dziecko ma diagnozę FASD zapoznajemy się z wynikami wykonanych badań. Podczas wizyty wykonujemy także badanie profilem neurorozwojowym tak, aby jak najwięcej procesów rozwojowych ocenić. Interesuje nas podczas badania to, czy dana umiejętność znajduje się w strefie aktualnego rozwoju czy też najbliższego rozwoju. Czy jest zgodna z kalendarzem rozwoju dziecka czy też występuje niepunktualność rozwojowa. Profil był wypracowywany przez 20 lat podczas pracy klinicznej i turnusów terapeutycznych dla dzieci z FASD i ich rodzin. Profil posłuży nam do opracowania programu neurostymulacji dla dziecka.
- Jeśli rodzice podejmują pracę neurostymulacyjną wspólnie z nami muszą ukończyć zajęcia które pozwolą im tak regulować dzieci, aby mogły korygować swój styl przywiązania. Rodzice pracują nad regulacjami w czasie dwóch zajęć warsztatowych trzydniowych, a następnie mają możliwość konsultacji indywidualnych oraz grupowych. Niektórzy rodzice po zajęciach z regulacji emocji korzystają z psychoterapii własnej jeśli uznają, że jest to najbardziej efektywna dla nich forma pomocy. Psychoterapię własną rodzice realizują w tych miejscach gdzie jest to dla nich najwygodniejsze.
- Stymulacja neurorozwojowa zawsze jest komponowana indywidualnie dla danego dziecka zgodnie ze strefami aktualnego i najbliższego rozwoju w postaci indywidualnego programu. Rodzice uczestniczą w prowadzeniu elementów programu. Zależy nam, aby rodzice którzy dobrze rozumieją deficyty swojego dziecka aranżowali dla niego tak otoczenie czy zajęcia, aby mogło korzystać z nich nie tylko w formie formalnych zajęć, ale także w czasie zabawy, spontanicznie. Ponadto zabawy neurorozwojowe budują więź miedzy rodzicami a dzieckiem i dają szansę na odbudowanie tych neurobehawioranych elementów systemu przywiązania, które zostały wytracone w sytuacji zaniedbania czy porzucenia. Neurostymulacja jest dla nas stałą relacją z rodzicami, a zwłaszcza z matką dziecka i pozwala nam szerzej patrzeć na jej znaczenie niż tylko ćwiczenia neurorozwojowe.
- Jeżeli dziecko ma objawy wczesnej traumy rozwojowej odrębnym obszarem jest praca w tym zakresie. W tym celu wykorzystujemy terapię EMDR.
- Wreszcie ostatni etap pracy to różnego rodzaju treningi pozwalające dziecku z FASD zwiększyć kompetencje w zakresie funkcjonowania jeśli neurostymulacja nie rozwija danych funkcji. Do najczęściej stosowanych treningów należą trening językowy i trening społeczny. Wykorzystujemy w obu treningach akomodacje obrazkowe przygotowane specjalnie z myślą o tych procedurach. Rodzice na warsztatach z tego obszaru pracują nie tylko z psychologiem, ale także z plastykiem, aby móc nauczyć się tworzyć akomodacje wspólnie z dzieckiem. Tzw. pakiet podstawowy obrazków rodzice otrzymują na zajęciach.
- Dla rodzin wychowujących dzieci z FASD proponujemy także turnusy terapeutyczne. Obecnie mamy za sobą 20 takich turnusów. Były to 10 dniowe wyjazdy rodzica z dzieckiem podczas których wdrażaliśmy powyższe założenia.
- Dzieci konsultuje także lekarz – konsultacja dotyczy suplementacji i żywienia dzieci z FASD
Poradnia Item – Centrum Psychologiczne działa od 1994 roku. Z dziećmi z FASD pracujemy od 1997 roku i wypracowany program je
st efektem ewaluacji naszej pracy.
Kroki postępowania – model wsparcia i terapii dzieci z FASD dr Teresy Jadczak-Szumiło©
- Regulacje emocji jako warunek powodzenia dalszej pracy
- Obniżenie osi HPA i innych rekcji postraumatycznych
- Ocena neurorozwoju i zindywidualizowany program neurorozwojowy weryfikowany co 8-10 tygodni z uwzględnieniem traumy wczesnodziecięcej i zmian w zakresie przywiązania
- Współpraca rodzice-dziecko-terapeuta
- Treningi językowe i społeczne
- Suplementacja i wsparcie medyczne
No Comments