Od kilkunastu lat w Polsce popularyzowana jest wiedza na temat płodowego zespołu alkoholowego FAS i upowszechniany jest pogląd, że jest to schorzenie, któremu można skutecznie zapobiec, co nie jest do końca prawdą. Szkody poalkoholowe u dzieci obejmują kilkakrotnie większą ilość dzieci i młodzieży, niż grupa z FAS. Dzisiaj raczej mówimy o spektrum poalkoholowych zaburzeń płodowych. Ponadto cały czas trwają prace nad epigenetycznym wpływem alkoholu na przyszłe pokolenia. Profilaktyka FASD powinna być szeroka i obejmować wszystkie grupy społeczne. Dopóki będziemy udawać, że problem ten dotyczy kobiet ciężko pijących, będziemy trwać w iluzji i niewiele zdziałamy.
Pytanie dlaczego niektóre kobiety w ciąży piją alkohol pozostaje otwarte. Ponad 65% dziewcząt i chłopców pierwszy kontakt z alkoholem ma w 13 roku życia, 10% z nich, będzie odtąd co najmniej raz w tygodniu pić (ESPAD, 2010). Wiemy jeszcze zbyt mało o znaczeniu wpływu alkoholu na organizmy przyszłych rodziców. Badania na zwierzętach wskazują na ogromne znaczenie picia obojga przyszłych rodziców na długo przed poczęciem dziecka (Dyr,W.2005). Wiemy jak niekorzystny wpływ ma alkohol na komórki jajowe i plemniki w okresie poprzedzającym zapłodnienie. Mierzymy się z bezpłodnością młodych ludzi, a jednocześnie obserwujemy wzrost spożycia alkoholu. Model picia kobiet zmienia się i staje się podobny do picia mężczyzn. To właśnie w okresie największej płodności kobiet w Polsce, mamy największy wskaźnik spożycia alkoholu (Moskalewicz, 2007). Osią dramatu jest okoliczność nakładania się na siebie dwóch prawidłowości. Pierwsza z nich to intensywność picia – jest ona najwyższa u kobiet między 20 a 40 r. ż. – apogeum osiągając w 29 r. ż. Drugą prawidłowością jest wiek, w jakim kobiety rodzą największą liczbę dzieci, są to lata między 20 a 40 rokiem życia, a apogeum rozrodczości to 29 rok życia.
Badania nad spożyciem alkoholu w Polsce wskazują na obniżający się wiek inicjacji alkoholowej u obu płci, a także na powszechność picia i upijania się alkoholem przez młodzież (Banach M., Konieczna Z., 2008). Ponieważ w Polsce nie monitorujemy żadnych procesów związanych z FASD, najczęściej rozmawiamy o FASD akcyjnie: z okazji światowego dnia FAS – 9 wrzesień, albo jak jest akcja dziennikarska, że jakaś kobieta urodziła pijana. Akcyjność daje wrażenie, że dzieci z FASD rodzą kobiety alkoholiczki. Tymczasem na przykład w Kanadzie najwięcej dzieci z FASD rodzą młode kobiety, które wypiły w początkach ciąży, ponieważ, kiedy dowiedzą się, że są w ciąży to zwykle zaprzestają picia. Jest to niewątpliwie efekt dużej świadomości społecznej i szybkich interwencji przez lata ze strony lekarzy, służb społecznych, edukacji. Akcyjność działań w Polsce i ich przypadkowość sprawia, że widzimy ten problem bardzo jednostronnie i w sposób mocno ograniczony.
Jednocześnie badania ESPAD w Polsce pokazują, że najwięcej alkoholu piją młode, dobrze wykształcone kobiety, mieszkanki dużych miast. Co dzieje się z ich dziećmi?: nie zachodzą w ciążę, dokonują aborcji, mają samoistne poronienia, są niepłodne, czy rodzą dzieci z FASD, które później ukryte są pod różnymi innymi diagnozami typy ADHD, zespół Aspergera, afazja itp. Dopóki zamiast badać ten temat, będziemy uprawiać akcyjność, to efektem będzie iluzja i pseudofakty na temat tego problemu w Polsce. Zamiast rozwiązań rzeczywistych będą rodziły się pomysły związane z izolacją kobiet uzależnionych na czas ciąży. Ta grupa kobiet to 20 % kobiet, co z resztą? Czy zabezpieczamy grupę dzieci z FASD, które urodziły młode matki z powodu picia we wczesnym okresie ciąży? Pamiętając, że w Kanadzie jest to grupa najbardziej liczna? Czy monitorujemy zjawisko na tyle, aby móc powiedzieć rzetelnie jak to wygląda w Polsce? Czy wiemy w jakich grupach kobiet rodzą się najczęściej dzieci ze spektrum FASD? Jak często występuje FASD u dzieci innych niż te, które znajdują się w pieczy zastępczej, w adopcji czy w domach dziecka?
To są ważne pytania ponieważ są pytaniami o kondycję młodego pokolenia. To są także pytania dotyczące świadomości wpływu alkoholu na dziecko wśród par rodzicielskich i młodych dorosłych, którzy potencjalnie mogą być rodzicami. To są także pytania ważne z punktu widzenia organizacji pomocy i wsparcia dla dzieci z tym schorzeniem. Niestety pozostają one w większości bez odpowiedzi i to tłumaczy poniekąd trudną sytuację dzieci z FASD w Polsce.
No Comments