admin

Dzieci z FASD wychowują się zarówno w rodzinach biologicznych jak i zastępczych lub adopcyjnych. Czasami w domu dziecka lub w innej instytucji. W każdym typie opieki sytuacja  dziecka jest nieco inna. Continue Reading

Spójrzmy na działania profilaktyczne w zakresie FASD, w klasycznych trzech perspektywach – profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej. Continue Reading

Dzieci z FASD mimo, że borykają się z neurorozwojowymi problemami mają często kłopoty z uzyskaniem wsparcia w procesie edukacji. Dokumenty lekarskie i psychologiczne  stwierdzające FASD nie pozwalają im uzyskać orzeczenia o niepełnosprawności i uzyskania orzeczenia o kształceniu specjalnym.  W związku z tym dzieci z FASD czasami uzyskują orzeczenie z tytułu zagrożenia niedostosowaniem społecznym. Znajdują się więc w bardzo specyficznej sytuacji. Mając uszkodzenia mózgu muszą często realizować program szkoły masowej bez żadnego wsparcia i pomocy ze względu na swoje trudności. Niestety brak dostępu do adekwatnej pomocy sprawia, że zachowanie i funkcjonowanie dzieci z FASD pogarsza się. Wiemy, że kiedy nie będziemy im udzielać adekwatnej, wczesnej pomocy będą one generowały wtórne zaburzenia. Wtedy otrzymują pomoc z tytułu tych wtórnych kłopotów. Jest to paradoks, ponieważ zaburzenia wtórne następują tylko dlatego, że nie udzielamy im odpowiednio wcześnie adekwatnego wsparcia dla ich zaburzenia pierwotnego czyli uszkodzeń mózgu z powodu prenatalnej ekspozycji na alkohol. Nie ma chyba takiej drugiej grupy dzieci niepełnosprawnych, która była by pozostawiona sama sobie, a potem karana za to, że ma trudności w funkcjonowaniu.

Przeciętna klasa szkolna i środowisko szkolne dla dziecka z FASD jest przytłaczające. Jest w nim zbyt wiele bodźców różnego typu, od obrazu przez dotyk do głośnych dźwięków. Takie środowisko może być dla dziecka z FASD trudne nie tylko w odbiorze, ale także w zrozumieniu. Nadmierna aktywacja wszystkich zmysłów może wpływać na równowagę wewnętrzną, zachowanie spokoju, regulację emocji, ale także na procesy poznawcze. W efekcie uczeń z FASD może wyglądać na zdezorientowanego, zdezorganizowanego, zagubionego w rzeczywistości. Taki stan będzie wprowadzał też emocjonalne rozdrażnienie. Zachowanie dziecka może jawić się jako niegrzeczne, oporne, buntownicze czy lekceważące. Tymczasem system nerwowy dziecka z FASD nie jest w stanie poradzić sobie z odbiorem i przetworzeniem tych wszystkich bodźców i dziecko ma problem ze zrozumieniem otaczającego go świata. Rozdrażnione emocjonalnie dziecko może być postrzegane jako dziecko z zaburzeniami emocjonalnymi i co gorsze bywa, że jest leczone farmakologicznie jak dziecko z zaburzeniami opozycyjno-buntowniczymi.

Warto pamiętać, że zarówno w opiece jak i w edukacji dzieci z FASD trzeba odpowiednio przygotować środowisko do uczenia się. Trzeba zastanowić się czy możemy ograniczyć liczbę bodźców. Ważne jest, aby wdrażać rutyny w codziennym postępowaniu. (Dawyduk B., Kircher A.,2009). Dziecku, które ma kłopoty z organizacją bodźców łatwiej jest się zorganizować.

Nauczyciele powinni być przygotowani do pracy z dziećmi z FASD. Ważne jest, aby rozumieli ich zachowania, wiedzieli, że trzeba zwracać się do nich prostym językiem i nie wydawać wielu poleceń jednocześnie. Dzieci z FASD, które mają iloraz inteligencji w normie będą realizowały obowiązek szkolny w szkole publicznej. Ich deficyty nie uniemożliwiają im realizacji edukacji, ale utrudniają codzienne funkcjonowanie i to na tą okoliczność nauczyciel powinien być przygotowany. W systemie edukacji w Polsce paradoksalnie będzie miało lepiej dziecko z FASD  ciężko uszkodzone, ponieważ ono otrzyma wsparcie z tytułu chociażby upośledzenia umysłowego. A te dzieci, które urodziły się zdrowsze i mogły by w przyszłości funkcjonować samodzielnie, gdyby je  tylko właściwie prowadzono, będą miały trudności ze względu na brak pomocy.

Warto pamiętać, że szkoła jest dobrym miejscem na wszelkie działania profilaktyczne w zakresie FASD. Warto byłoby, aby nauczyciele podobnie jak inne grupy społeczne byli przeszkoleni w zakresie prowadzenia profilaktyki jak i pracy z uczniem z FASD.

Adekwatna wczesna pomoc, również ta prowadzona w systemie edukacji musi być poprzedzona postawieniem rzetelnej diagnozy. Diagnoza FASD dla potrzeb edukacji nie  powinna być tylko opisem dysmorfii czy uszkodzeń, ale  powinna  także zawierać opis  mocnych i słabych obszarów rozwoju wraz z wytycznymi do pracy. Tak, aby nauczyciele mogli ułożyć indywidualny plan pomocy dziecku na terenie szkoły.

 dr Teresa Jadczak-Szumiło