FASD

Rola Neurosensorycznej Integracji Odruchów

Rola Neurosensorycznej Integracji Odruchów wg dr Masgutovej u pacjentów z opóźnieniem psychoruchowym i FASD
Praca bazowana na doświadczeniu fizjoterapeuty

Czy wiesz, że 2-3 tygodniu życia płodowego powstaje struna grzbietowa?
Czy wiesz, że 5-6 tygodniu życia płodowego rozwija się zmysł dotyku?
Czy wiesz, że w pierwszych tygodniach życia płodowego powstają pierwsze odruchy pierwotne i rozpoczyna się neurorozwój, który determinuje dalszy rozwój dziecka po narodzinach?

Picie alkoholu w ciąży może zaburzyć przyszły neurorozwój dziecka. Alkohol jest toksyczną substancją, która bardzo łatwo przedostaje się do krwiobiegu dziecka, wpływając destruktywnie i hamująco na rozwój nowego życia.

Struna grzbietowa jest pierwotnym układem nerwowym. Rozwój zmysłu dotyku w życiu płodowym to początkowa współpraca układu nerwowego i mięśniowego, której efektem są odruchy. Z badań USG wiemy, że już w 9 tygodniu życia płodowego powstaje odruch dłoniowo-bródkowy Babkina, a w 11 tygodniu chwytny Robinsona.

Odruchy to stereotypowe, automatyczne reakcje pierwotne, które pojawiają się w życiu płodowym i są generowane z poziomu tyłomózgowia.

Ich integracja jest przede wszystkim związana z przejściem pod kontrolę wyższych partii mózgu. Odruchy pierwotne wg Vygotskiego są konieczne, aby dziecko mogło przeżyć pierwsze tygodnie życia [patrz pozycja 4. bibliografii]. Zaś, jeśli odruchy pierwotne pozostaną reaktywne powyżej 12 miesiąca życia, są oceniane jako diagnostyczne oznaki niedojrzałości w zakresie funkcjonowania Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN). Brak neurologicznej dojrzałości odruchów bardzo niekorzystnie wpływa na rozwój dziecka i działanie mózgu na poziomie korowym, jak również może destabilizować wykształcenie automatycznej (podświadomej) kontroli postawy, równowagi i koordynacji, komunikacji, motoryki małej itp.

Jednym z czynników uszkodzenia płodu a w konsekwencji braku prawidłowego harmonijnego rozwoju dziecka jest alkohol spożywany przez matkę w czasie ciąży.

Mowa wówczas o poalkoholowym spektrum zaburzeń rozwojowych (fetal alcohol spectrum disorder), w skrócie FASD. Zespół ten dotyczy wielu dysfunkcji fizycznych oraz zaburzeń w rozwoju poznawczym, uczeniu się i zachowaniu. FASD „nie jest jednak konkretną jednostką diagnostyczną, lecz tzw. pojęciem parasolowym – praktycznym opisem różnorodnych zaburzeń związanych z płodową ekspozycją na alkohol”,
takich jak:

a) FAS (fetal alcohol syndrom) – pełnoobjawowy płodowy zespół alkoholowy.

b) FAE (fetal alcohol effects) – płodowy efekt alkoholowy. Stanowi łagodniejszą formę FAS, o mniejszym stopniu nasilenia defektów fizycznych i psychicznych tego syndromu.

c) ARND (alcohol-related neurodevelopmental disorders) – neurobehawioralne zaburzenia zależne od alkoholu – dotyczą osób, które nie wykazują anomalii fizycznych twarzy, ale mogą cechować się zaburzeniami rozwojowymi centralnego układu nerwowego.

d) PFAS (partial fetal alcohol syndrom) – częściowy zespół alkoholowy płodu – dotyczy niektórych fizycznych objawów FAS i uszkodzeń centralnego układu nerwowego, związanych z trudnościami w nauce i zachowaniu.

Częstotliwość wystąpienia FASD wynosi 1 na 100 żywych urodzeń niemowląt.

Występujące opóźnienie psychoruchowe oznacza, że dziecko nie osiąga tzw. kamieni milowych w oczekiwanym czasie, uwzględniając dwa odchylenia standardowe od średniej. Takich jak np.

1 miesiąc
– nie reaguje na głośne dźwięki,
– nie skupia uwagi na ludzkiej twarzy,

3 miesiąc
– nie płacze w sposób zróżnicowany na ból, głód i inne bodźce,
– nie przekręca się z boku na plecy oraz w pozycji na brzuchu nie opiera się na przedramionach,

6 miesiąc
– brak umiejętności utrzymania głowy podczas podciągania tułowia do pozycji siedzącej.
– brak umiejętności trzymania przedmiotów jedną ręką pod kontrolą wzroku

9 miesiąc
– brak aktywności w pozycji siedzącej, stojącej z podporem
– brak naśladowania prostych czynności, jak stukanie, przewracanie kartek, dźwięków mowy, wypowiadania wielu sylab.

Wymienione powyżej kilka charakterystycznych symptomów przedstawia cechy dziecka z opóźnieniu psychoruchowym. Bardzo często współwystępują one z nadwrażliwością lub podwrażliwością dotykową, sensoryczną, trudnościami z ssaniem, połykaniem, oddychaniem, snem, regulacją zachowawczą i emocjonalną, wyciszeniem.

U pacjentów FASD poza typowymi oznakami opóźnienia psychoruchowego mamy do czynienia z anomaliami w budowie twarzy. Do tych parametrów należą:

skrócone szpary powiekowe;
szeroko rozstawione oczodoły;
szeroka nasada nosa;
brak rynienki podnosowej;
krótki, zadarty nos;
brak czerwieni wargowej, w szczególności górnej wargi;
spłaszczona środkowa część twarzy;
słabo rozwinięta żuchwa;
nisko osadzone małżowiny uszne;
opadające powieki.

Jak pomóc dziecku z FASD?

Aktualnie dzieci z FASD nie mają zapewnionego celowanego procesu rehabilitacji. Terapia MNRI, jak udowodniają długoterminowe kliniczne obserwacje i badania, wychodzi naprzeciw potrzebom dziecka i oczekiwaniom środowiska medycznego.

Svetlana Masgutowa, autorka programu MNRI^® – Neurosensomotorycznej Integracji Odruchów (Masgutova Neurosensorimotor Reflex Integration – MNRI^®), jest absolwentką Instytutu Psychologii Ogólnej i Rozwojowej Rosyjskiej Akademii Edukacji. W 1998 roku otrzymała tytuł doktora psychologii rozwojowej i edukacyjnej, a cztery lata później stopień docenta psychologii. W swoich badaniach posiłkuje się pracami L. Vygotskiego, I. Bozovich, I. Dubrovinej i N. Tolstykh, publikując ponad 170 własnych prac naukowo-praktycznych. Była wykładowcą różnych uniwersytetów, między innymi Wydziału Wczesnej Interwencji Wrocławskiej Akademii Medycznej. Zrobiła specjalizację w zakresie logopedii klinicznej, prowadziła pracę badawczą w Rosyjskiej Akademii Edukacji, w Polsce oraz USA.

Głównym celem programu MNRI^® jest neurosensomotoryczna stymulacja zmysłu dotyku i propriocepcji, kształtowanie bazowych schematów odruchów dynamicznych oraz posturalnych, integracja półkul mózgowych. Wykorzystywane techniki polegają na dostarczaniu kontrolowanej liczby bodźców sensorycznych. Celem terapii jest tworzenie i torowanie fizjologicznych reakcji adaptacyjnych, które poprawiają funkcjonowanie i integrację reakcji na bodźce. Terapia MNRI^® pełni ważną rolę w stymulacji rozwoju dzieci z różnymi wyzwaniami neurologicznymi i neurorozwojowymi.

Systematyczny trening programu MNRI^® wpływa na stymulację naturalnych mechanizmów rozwoju oraz samoregulacji organizmu, w tym na:

normalizację percepcji dotykowej,
równoważenie napięcia mięśniowego,
pobudzenie stref sensorycznych i integracja kół odruchowych,
aktywizowanie i wspieranie mechanizmów integracji sensoryczno–motorycznej,
pobudzenie i stymulację łańcuchów biomechanicznych kostno-mięśniowo-powięziowych,
kształtowanie świadomości kinestetycznej,
aktywizację odruchu więzi, stymulację wyższych czynności poznawczych,
regulacje neurotransmiterów i hormonów stresu,
polepszenie funkcjonowania układu immunologicznego,
regulacje fal mózgowych i polaczeń w mózgowiu.

W programie Neurosensomotorycznej Integracji Odruchów wg dr Masgutovej proponuje się techniki do integracji odruchów dynamicznych i posturalnych oraz głębokiej stymulacji skóry, mięśni oraz stawów. Podczas pracy uwzględnia się wszystkie powierzchnie ciała i łańcuchy biomechaniczne kostno-mięśniowo-powięziowe. Aktywność ta jest niezbędną stymulacją dla ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Wpływa na prawidłowy rozwój i integrację odruchów dynamicznych i posturalnych poprzez stymulację do prawidłowej pracy układu kostno-mięśniowo-powięziowego, układu hormonalnego, immunologicznego i innych.

Pobudzenie związków czucia dotykowego z obszarami sensorycznymi należącymi do schematów odruchów, normalizuje odruchy wyprostu tułowia, oddychania, Moro, strachu paraliżującego, więzi i różne inne, wspomagając dojrzewanie kół odruchowych i dróg nerwowych pozapiramidowych. Reguluje również reakcje obronne „zamrożenia” oraz „walki i ucieczki”, normalizując poziom hormonów stresu. Neurosensomotoryczna stymulacja wpływa na powstawanie czynników wzrostu neuronów – polipeptydu nerwowego czynnika wzrostu NGF i neurotrofiny BDNF. Wygenerowane czynniki, jako efekt stymulacji taktylnej, wpływają na procesy neuroplastyczności mózgu.

Plastyczność mózgu to możliwość trwałych przekształceń funkcjonalnych pod wpływem określonych bodźców lub ich kombinacji (eksteroreceptory, mechanoreceptory, termoreceptory, telereceptory). Uważa się, że efektem plastyczności mózgu jest uczenie się (plastyczność pamięciowa), integracja zmysłów i ich wpływ na rozwój mózgu (plastyczność rozwojowa) i efekty naprawcze po uszkodzeniu mózgu (plastyczność kompensacyjna).

Metoda Terapii wg Masgutovej może pełnić istotną rolę w stymulacji rozwoju pacjentów z różnymi neurodeficytami i wyzwaniami w uczeniu się. Poprzez głęboką neurosensomotoryczną stymulację wpływa na:

kształtowanie się odruchów niemowlęcych i ich integrację;
aktywizację naturalnych mechanizmów wspierających funkcjonowanie systemów: dotykowego pierwotnego, proprioceptywnego, łańcuchów biomechanicznych, odruchów;
regulację stresu;
rozwój bazowych, jak również całościowych schematów ruchowych;
kształtowanie się postawy i struktury ciała.

Wczesna interwencja rehabilitacyjna i jej strategie powinny być zgodne z embrionalnym rozwojem człowieka, bazując na mechanizmach kół odruchowych i odruchowości, proprioceptywnej aktywności neurosensomotorycznej. Właściwa stymulacja jest w stanie złagodzić objawy i pomóc dziecku w zdobywaniu rozwojowych kamieni milowych, sensorycznej integracji, rozwoju procesów poznawczych.

Międzynarodowy Instytut dr Masgutovej wraz z Fundacją EY w Warszawie oraz z filą we Wrocławiu od 2017 roku prowadzą bezpłatne turnusy rehabilitacyjne dla dzieci z FASD z rodzin zastępczych i adopcyjnych.

„Naszym celem jest wsparcie rozwoju dziecka, wzmocnienie układu nerwowego i sensomotorycznego, edukacja opiekunów/rodziców do indywidualnej pracy w domu.”

Katarzyna Nowak
mgr fizjoterapii
MNRI Core Specialist/ R&D Manager

Literatura dotycząca terapii MNRI:

Gołąb B., Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego, Wyd Lek PZWL, Warszawa 2004, s. 136-154
Meaney M.J., Aitken D.H., van Berkel C., et al., Effect of neonatal handling on age-related impairments associated with the hippocampus, Science [239], 1988, s. 766–768
Mohammed A.H., Henriksson B.G., Söderström S., i in., Environmental influences on the central nervous system and their implications for the aging rat, Behav Brain Res 1993; 57 (2), s. 183–191
Haines D. E., Fundamental neuroscience for basic and clinical applications, Fourth Edition, Elsevier Saunders, Philadelphia, PA, USA 2013, s. 37-92
Masgutova S, Sadowska L, Kowalewska J, I in., Use of a Neurosensorimotor Reflex Integration Program to Improve Reflex Patterns of Children with Down Syndrome, J Neurol Neurosci 6, 2016, s. 4
Masgutova, S., Akhmatova N., Sadowska L., Progress with Neurosensorimotor Reflex Integration for Children with Autism Spectrum Disorder, J Neurol Psychol. 4(2), 2016, s. 14
Masgutova, S., Masgutov, D., Reflex Integration Disorder as a New Treatment Paradigm for Children with Autism, [w:] Reflexes: Portal to Neurodevelopment and Learning, praca zbiorowa, Florida, USA, SMEI. P 2015, s. 171-180
Pilecki W., Kipiński L., Szawrowicz-Pełka T., Kałka D., Masgutova S., Spectral brain mapping in children with cerebral palsy treated by the Masgutova Neurosensorimotor Reflex Integration method, Journal of the Neurol. Sc. 2013, 333, s. 537-578
Pilecki W., Masgutowa S., Kowalewska J., Masgutow D., Akhmatova N., Sobieszczanska M., Kalka D., The impact of rehabilitation carried out using the Masgutova Neurosensorimotor Reflex Integration method in children with cerebral palsy on the results of brain stem auditory potential examinations, Advances in Clinical Experimental Medicine 2012, 21(3), s. 363–371
Pilecki W., Kalamarz A., Kalka D., I in., EEG Mapping shows changes In brainwave spectrum in children with Cerebral Palsy during and after Masgutova Neurosensorimotor Reflex Integration Therapy, [w:] Reflexes: Portal to Neurodevelopment and Learning, praca zbiorowa pod red. Masgutowa S., Florida, USA 2015, s. 107-115
Akhmatova N., Masgutova, S., Shubina. I., Akhmatov E., Khomenkov V., Sorokina E., Korovkina E., Kostinov M., Immunological Effects of Masgutova Neurosensorimotor Reflex Integration in Children with Recurrent Obstructive Bronchitis, Int J. Neurorehabilitation Eng 2015, 2, s. 3
Masgutova S, Akhmatova S, Kiselevsky M., Wpływ immunogenny Neurosensomotorycznej Integracji Odruchów wg dr S. Masgutovej (MNRI) u dzieci z nawracającym obturacyjnym zapaleniem oskrzeli, Rosyjski J. Immun. 2008, V 2 (11), N4, s. 454-463
Akhmatova, N., Masgutova, S., Lebedinskaya, O., Akhmatov, E., Shubina, I., Immunological Efficiency of MNRI Program at Treatment of Respiratory Diseases. IMMUNOCOLOMBIA2015 – 11th Congress of the Latin American Association of Immunology – 10o, Congreso de la Asociación Colombiana de Alergia, Asma e Inmunología, Medellin, Colombia, 13 Oct – 16 Oct, 2015
Akhmatova N., Masgutova S., Sorokina E., Akhmatow E., Lebałowskaja O., Influence of Neuro-Sensory-Motor Reflex Integration Technique on Immune Response of Patients with Herpes-Associated Multiforme Erythema MMUNOCOLOMBIA2015 – 11th Congress of the Latin American Association of Immunology – 10o. Congreso de la Asociación Colombiana de Alergia, Asma e Inmunología, Medellin, Colombia, 13 Oct – 16 Oct, 2015 Akhmatov E., Buraczewski J., Masgutov D., Legs Cross Flexion-Extension Reflexs Biomechanics, [w:] Reflexes: Portal to Neurodevelopment and Learning, praca zbiorowa pod red. Masgutowa S., Florida, USA 2015, s. 51-67