Problemy związane z efektami spożywania alkoholu przez kobiety w ciąży są coraz szerzej znane i definiowane jako spektrum poalkoholowych zaburzeń płodu FASD. Jednocześnie wraz ze wzrostem wiedzy społecznej w tym obszarze pojawił się nowy silny stereotyp mówiący, że powstawanie FASD zależy tylko i wyłącznie od tego czy kobieta w ciąży używa alkoholu. Wiedza ta jest niepełna, a mimo to wpływa na powstawanie przekonania, że jedynie „matka jest winna temu, że dziecko ma uszkodzenia”. To przekonanie obciąża winą kobiety, piętnuje je i bardzo często uniemożliwia korzystanie z pomocy. Stwierdzenie, że użyły alkoholu w ciąży lub mają problem z piciem często spycha je mentalnie na margines społeczny niejednokrotnie określany pejoratywnie, jako „patologia społeczna”. Obwinianie nie pomaga im w zachowywaniu abstynencji, nie pomaga też ich dzieciom. Nie wspiera też działań profilaktycznych w szerszym kontekście społecznym.
Tymczasem wiedza na temat FASD mówi nam o tym jak ważny jest styl życia obojga rodziców i zachowywanie przez nich abstynencji na wiele miesięcy przed zapłodnieniem. Na świecie pojawia się coraz więcej badań określających wpływ picia ojców na modulację FASD. Aby zrozumieć jaki jest wkład ojców w FASD badacze prowadzili badania genetyczne i epigenetyczne. Wyniki badań pozwoliły ustalić, że spożywanie alkoholu przez ojców przed dojściem do zapłodnienia może skutkować:
- Zmianami w plemnikach
- Zmianami w materiale genetycznym
- Zmianami epigenetycznymi
Zmiany w plemnikach
Mężczyźni, aby ich materiał rozrodczy, jakim są plemniki, był dobry powinni zachowywać minimum trzy miesięczną abstynencję przed zapłodnieniem. Można wtedy powiedzieć, że ich materiał genetyczny zregenerował się, picie alkoholu wpływa bowiem na ilość plemników. Ci mężczyźni, którzy wcześniej pili mają mniej plemników zdolnych do zapłodnienia i w ogóle liczba plemników u mężczyzn pijących jest mniejsza. Plemniki mężczyzn pijących alkohol mają zmniejszoną zdolność do poradzenia sobie z wniknięciem do jaja kobiecego. Ponadto widać, że z powodu spożycia alkoholu dochodzi do zmian strukturalnych w materiale rozrodczym męskim, gdyż plemniki mężczyzn używających alkoholu mają zmieniony, nieregularny kształt.
Wkład genetyczny ojców
W badaniach genetycznych nad powstawaniem FASD zidentyfikowano 5 różnych genów, które odgrywają rolę w podatności płodu na FASD. Geny ojcowskie wpływają również na produkcję hormonów tarczycy, które sprawiają, że płód jest bardziej narażony na wpływy alkoholu jaki spożywa matka. Niektóre geny wpływają na produkcję enzymów, które rozkładają alkohol, kontrolując tym samym jego wpływ na płód.
Zmiany epigenetyczne
Aktywność genów można zmienić za pomocą mechanizmów znanych jako epigenetyka. Oznacza to, że picie ojca może mieć wpływ na zmiany w materiale genetycznym dziecka i jego ekspresji. Zmiany te mogą być przenoszone przez dziecko i dawać objawy podobne do FASD, a w innym pokoleniu kiedy matka sięgnie po alkohol w ciąży, dać pełną modulację uszkodzeń z grupy FASD. Embriolodzy biją na alarm, że alkohol może dawać niekorzystne wpływy epigenetyczne nawet do czterech pokoleń. Zatem każdy, kto jest świadomy jak niszczące działanie ma alkohol na rozwijające się dziecko nie powinien skupiać się na obarczaniu winą matek dzieci, a raczej pracować na rzecz zwiększenia wiedzy młodych ludzi tak, aby ich wiedza była rzetelna a działania bardziej świadome. Każdy rodzic przecież pragnie posiadać zdrowe dzieci.
Zalecenia
Badania wskazują, że spożycie alkoholu przez ojców przed poczęciem, może mieć wpływ na podatność płodu na uszkodzenia oraz potencjalnie prowadzić do negatywnych wyników porodu. Zmiany w nasieniu mogą powodować zarówno rozwój płodu przypominający FASD, jak i do większej podatności dziecka na modulację FASD, kiedy matka sięgnie po alkohol w czasie ciąży. Czynnikiem spustowym dla uruchomienia kaskady procesów rozwojowych potrzebnych dla powstania FASD jest spożywanie alkoholu w czasie ciąży. Ponieważ to obydwoje rodzice mają wpływ na powstawanie FASD sugeruje się, aby unikali oni alkoholu podczas planowania ciąży, a także w okresie podejmowania współżycia mającego prowadzić do poczęcia.
Przesłanie dla wszystkich
Nawet jeśli matka nie spożywa w okresie prenatalnym alkoholu, dowody wskazują, że ojcowie odgrywają pewną rolę w zwiększaniu podatności płodu na prenatalne wpływy alkoholu i mogą przyczynić się do pojawienia się u dziecka FASD. Męskie interwencje prekoncepcyjne powinny odzwierciedlać interwencje podejmowane wobec kobiet. Należy unikać spożywania alkoholu przed poczęciem i dotyczy to zarówno ojca, jak i matki. Jest to najbezpieczniejszy sposób zapobiegania powstawania FASD.
Teresa Jadczak-Szumiło
Tekst opracowany na podstawie CANFASDBLOG
No Comments