Oczekiwanie na narodziny dziecka to szczególny okres w życiu przyszłych rodziców. Jest to czas przygotowań do podjęcia nowej roli społecznej (matki, ojca) związanej z rodzicielstwem. Jest to także czas wyobrażania sobie dziecka, jego rozwoju i funkcjonowania również w przyszłości. W tym okresie jest dużo radości, nadziei, oczekiwań, ale też dużo niepewności, obaw i lęków. Oczywiście inne są emocje, ich natężenie czy formy okazywania, gdy para dopiero planuje rodzicielstwo, inne gdy już oczekuje narodzin dziecka. Jeszcze, gdy jest ono już na świecie i następuje pierwsza konfrontacja oczekiwań z rzeczywistością, gdy pojawia się szereg nowych wyzwań.
Decyzja o rodzicielstwie
Najczęściej decyzja o rodzicielstwie wiąże się z pozytywną oceną trwałości relacji w związku. Związana jest ona również ze stabilną sytuacją materialną i mieszkaniową pary. Dla przyszłych matek istotne są także takie czynniki jak gwarancja powrotu do pracy, system urlopów (macierzyński, wychowawczy), dostępność opieki instytucjonalnej (żłobki) czy pomoc bliskich w trudnych sytuacjach życiowych. Przyszli rodzice mają różnorodne oczekiwania związane z dzieckiem, ale także z własnym rodzicielstwem. Gdy są one realistyczne i pozytywne, to wiążą się też z niższym poziomem stresu. Mają one też swoje odzwierciedlenie w wyższym poziomem własnej wartości i radzenia sobie u pary. Rodzicielstwo to odpowiedzialna rola, więc i obawy są uzasadnione.
Warto zadać sobie pytanie – czego oczekujesz z radością, a czego obawiasz się w związku z posiadaniem dziecka? Często obawy są związane z rodziną pochodzenia (dysfunkcyjna, brak wzoru do naśladowania, itd.), z oceną własnych kompetencji rodzicielskich. Dotyczą także zmian w różnych sferach funkcjonowania, które zajdą po narodzinach dziecka.
Oczekiwania i obawy przyszłych matek i ojców
Mężczyźni boją się pogorszenia sytuacji finansowej rodziny (dziecko to wydatki), utraty zainteresowania partnerki swoją osobą (będzie zaabsorbowana dzieckiem), utraty wolności i czasu dla siebie (zmniejszenie czasu na hobby, kontakty towarzyskie). Myślą także o zadaniach związanych z opieką nad dzieckiem (co będzie należało do mnie? czy sobie z tym poradzę?). Kobiety mają głównie obawy dotyczące ewentualnych komplikacji w ciąży, zmiany swojego wyglądu, zdrowia dziecka w okresie prenatalnym i po narodzinach. Zastanawiają się także nad kwestią samego porodu, a potem różnych kwestii związanych z opieką (karmienie, sen, szczepienia itd.). Myślą również o możliwości powrotu do pracy.
Przygotowanie do rodzicielstwa to także wzajemne dzielenie się tymi obawami i wątpliwościami. Kluczowe jest również wzajemne poszukiwanie czy wypracowanie sposobów radzenia sobie z trudnościami i nowymi zadaniami, które ich czekają. Następuje konfrontacja swoich oczekiwań z możliwością przedyskutowania z mężem/żoną realności ich spełnienia. Warto też sygnalizować swoje obawy podczas zajęć w szkole rodzenia czy podczas wizyt kontrolnych u lekarza. Wiedza i doświadczenie specjalistów rozwieje wiele wątpliwości i pozwoli z radością oczekiwać pojawienia się dziecka na świecie.
Ciąża
Wątpliwości, obawy i lęki towarzyszą przyszłym mamom na różnych etapach trwania ciąży. W pierwszym okresie pojawiają się głównie obawy dotyczące pracy zawodowej i dotychczasowych aktywności. Dopiero potem pojawia się lęk o dziecko i jego zdrowie, ale także o siebie, szczególnie w kontekście porodu (ból) i rzeczywistości, która nastąpi po porodzie (nieprzespane noce, zmęczenie, itp.). W okresie ciąży zmienia się ciało kobiety, czego doświadcza ona mentalnie, fizycznie i emocjonalnie. Przyszłe mamy martwią się o swój wygląd w ciąży i po urodzeniu dziecka. Ten lęk może być związany z niepewnością, czy nadal są atrakcyjne dla partnera. Wiele wątpliwości i obaw wiąże się też z kwestią współżycia seksualnego podczas ciąży, tym bardziej że opinie na ten temat są krańcowo odmienne. Są pary które nie rezygnują ze stosunków, ale są też pary szukające innej możliwości okazywania sobie bliskości w tym szczególnym okresie.
Gdy nadejdą trudności
Ciąża jest dla wielu kobiet sytuacją kryzysową, zwłaszcza dla tych z różnymi problemami w jej utrzymaniu, dla tych oczekujących pierwszego dziecka, a także dla tych długo o nie się starających. Każda z tych sytuacji jest inna i niesie ze sobą inne doświadczenia, a tym samym inne obawy u przyszłych rodziców. Trudną sytuacją dla związku może być zdarzające się dość często (szacunkowo 10-20 proc. poczęć) samoistne poronienie. Dla kobiety oznacza to czas zastanawiania nad przyczyną tego, co się stało i nad niewykorzystanymi przez nią możliwościami zapobieżenia utracie. Najczęściej poszukuje wyjaśnienia sytuacji w sobie (nerwowość, brak umiejętności radzenia sobie ze stresem itd.), własnym zachowaniu (np. przeciążenie pracą, nie zwracanie uwagi na zagrożenia), w diagnozie (stwierdzona wada wrodzona u dziecka) czy przeszłych zdarzeniach (np. stosowanie leków w czasie choroby.).
Kobiety biorą odpowiedzialność za to co się stało i mają tendencję do przypisywania sobie winy. Często nie potrafią się od niej uwolnić ani tym bardziej sobie przebaczyć, dlatego poczucie winy uważane jest za jedną z najtrudniejszych konsekwencji przeżytego poronienia. Jeszcze trudniejsza psychologicznie jest sytuacja w przypadku poronień nawykowych. Oprócz poczucia winy utrwala się w kobiecie przekonanie o braku własnej wartości, jako osoby niezdolnej do realizacji macierzyństwa.
Przygotowanie do ciąży
Powodzenie prokreacyjne związane jest też m.in. ze stanem zdrowia kobiety, jej sposobem odżywiania, czy sposobami radzenia sobie ze stresem. Dużo obaw mają kobiety będące w ciąży wysokiego ryzyka z racji swojej choroby. Choroby układu krążenia, astma czy cukrzyca u przyszłej matki mogą powodować m.in. niedotlenienie płodu i wcześniactwo. Z ryzykiem przedwczesnego porodu i niskiej wagi urodzeniowej u dziecka wiąże się także nieprawidłowe i niedostateczne odżywianie matek w ciąży.
Przyszli rodzice najbardziej obawiają się choroby, zaburzeń rozwojowych czy kalectwa u dziecka, mając świadomość ogromu trudności i wyzwań, przed jakimi musieliby wtedy stanąć. W przypadku podejrzeń wskazujących na upośledzenie płodu lub jego chorobę, kobiety w ciąży mają/powinny mieć możliwość wykonania badań prenatalnych. Wczesna diagnoza daje szansę na rozwianie obaw przyszłych rodziców albo – w przypadku potwierdzenia nieprawidłowości w rozwoju – przygotowanie planu i rozpoczęcie leczenia dziecka jeszcze w okresie prenatalnym. W 2009 roku wykonano 5795 inwazyjnych badań prenatalnych, w rezultacie których stwierdzono 750 patologii płodu. Od kilku lat liczba tych badań wciąż maleje, co wiąże się ograniczeniami w dostępności do bezpłatnych badań prenatalnych, długim czasem oczekiwania na wizytę oraz wysoką ceną takiego badania wykonywanego prywatnie. Niektóre kobiety skarżą się też na niechętny stosunek lekarzy do badań prenatalnych i odmowę wydania skierowania.
Chcesz dowiedzieć się więcej o tym jak dbać o siebie w ciąży? Przeczytaj o profilaktyce w ciąży
Poród
Planowanie porodu wiąże się z wyborem lekarza i położnej, szkoły rodzenia, miejsca (szpital państwowy, prywatna klinika, dom). Należy także podjąć decyzję o ewentualnym udziale partnera w tym wydarzeniu. Kobiety boją się pobytu na oddziale położniczym, złego traktowania, bólu, utraty kontroli nad własnym ciałem i braku wsparcia. Obawy związane z porodem dotyczą głównie strachu przed bólem oraz trwającego długo porodu. Niektóre osoby chcą skorzystać z bezpłatnego znieczulenia, ale z drugiej strony obawiają zbędnej ingerencji medycznej. Obawy mogą być związane także z zasadnością zabiegu nacinania krocza czy przyspieszania akcji porodowej poprzez podanie oksytocyny. Często kobiety nie są informowane przez personel o zamiarach związanych z tymi zabiegami. A te – zgodnie z zaleceniami WHO – nie powinno się ich wykonywać bez wyraźnych wskazań medycznych.
Z ostatniego Raportu Fundacji „Rodzić po ludzku” (2018), będącego podsumowaniem akcji „Głos matek ma moc zmiany” wynika, że przeszło połowa kobiet (54,3 proc.) doświadczyła w czasie porodu przemocy, nadużyć związanych z zachowaniem personelu lub niedopełnieniem wszystkich procedur. Kobiety wskazały różne sytuacje o charakterze przemocowym, których doświadczyły podczas porodu i pobytu na oddziale ze strony personelu (wyśmiewanie, krzyczenie, obrażanie, wypowiadanie niestosownych komentarzy, szturchanie, brak dbałości o zachowanie prywatności i intymności u rodzącej, przywiązywanie nóg do łóżka porodowego, brak znieczulenia przy odczuwanym bólu itd.). Opisywały także brak przestrzegania standardów opieki okołoporodowej. Częstym przykładem jest zbyt krótki kontakt „ciało do ciała” zamiast zalecanych 2 godzin po urodzeniu dziecka czy zmuszanie do karmienia dziecka mlekiem modyfikowanym.
Gdy dziecko jest już z nami…
Obawy przyszłych rodziców dotyczą także konsekwencji pojawienia się dziecka w rodzinie. Mimo, że dużo par uczestniczy w zajęciach szkół rodzenia, a więc wspólnie i świadomie przygotowują się do nowej roli, to pojawiają się obawy dotyczące relacji partnerskich, konfliktów i zmiany relacji z partnerem oraz obniżenia jakości życia seksualnego. Obawy w tej kwestii mają głównie kobiety. Przyszli ojcowie nie zakładają, że ich tryb życia i relacje w istotny sposób ulegną zmianie po urodzeniu dziecka. Przyszłe matki obawiają się też, że ojcowie będą się uchylali od rodzicielskich obowiązków i systematycznej pomocy w opiece nad dzieckiem. Te lęki wynikają zapewne z obserwacji i analizy polskiej rzeczywistości. Chociaż wiele się w tym zakresie zmieniło, wychowanie dzieci, zwłaszcza młodszych, postrzegane jest ciągle jako podstawowy obowiązek i zadanie przede wszystkim kobiet. Doskonale uwidacznia to język, którym się posługujemy: to ciągle ojciec pomaga żonie/partnerce w obowiązkach domowych a nigdy odwrotnie.
Dziecko, a dalsza praca
Obawy kobiet mogą wiązać się także z „zawieszeniem” pracy zawodowej. Mają one świadomość, że zostanie matką związane jest z poświęceniem dziecku czasu, uwagi. Wiąże się to z odłożeniem spraw zawodowych, przynajmniej czasowo, na dalszy plan. Mogą być jednak zaniepokojone spowolnieniem rozwoju kariery zawodowej. Często zastanawiają się nad tym, jakie są możliwości pogodzenia własnych ambicji w tym zakresie z macierzyństwem.
Urodzenie dziecka wymusi różnorodne zmiany w zakresie psychologicznego funkcjonowania jego rodziców i rodziny. W naturalny sposób pojawią się w czasie oczekiwania na dziecko różne oczekiwania i obawy przyszłych rodziców. Dotyczą one głównie tego jak będzie wyglądało w przypadku ich rodziny. Zmiany te, często nieuniknione, dotyczą przede wszystkim:
- własnej osoby – konieczność zmiany priorytetów i celów życiowych, wzrost poczucia własnej wartości, zmiany w systemie wartości i potrzeb
- życia osobistego – ograniczenie czasu dla siebie (na wypoczynek, troskę o siebie), zmniejszenie ambicji zawodowych u kobiet i większa troska o sprawy materialne u mężczyzn
- partnerstwa – pogłębienie więzi lub ograniczenie kontaktów (np. przez nadmierne skupienie matki na dziecku)
- życia rodzinnego – zmiana stylu życia, podporządkowanie potrzebom dziecka różnych sfer funkcjonowania rodziny
- życia rodzeństwa – akceptacja i radość (gdy dziecko starsze było przygotowane na pojawienie się brata/siostry), zazdrość o koncentrację uwagi przez rodziców na „nowym” dziecku
- postaw rodzicielskich – akceptacja, ale też często nadopiekuńczość w pierwszym okresie życia dziecka
- kontaktów z innymi – częstsze przebywanie z osobami posiadającymi dziecko/ brak czasu na spotkania towarzyskie,
Rodzicielstwo to ważne doświadczenie w życiu zarówno kobiet jak i mężczyzn. Pojawienie się dziecka na świecie jest dla nich momentem przełomowym i znaczącym. Jest spełnieniem, ważnym krokiem w funkcjonowaniu osobistym, nowym rozdziałem w życiu pary. Nie należy jednak zapominać, że także jest czasem pojawienia się nowych wątpliwości i obaw.
Ewa Kozdrowicz
LITERATURA
- Kosno, Oczekiwania i wyobrażenia rodziców wobec poczętego dziecka i rodzicielstwa, (w:) E. Lichtenberg-Kokoszka, E. Janiuk, J. Dzierżanowski (red.), Ciąża czy stan błogosławiony. Zagadnienie interdyscyplinarne, Kraków2011, s. 57-62.
- Kuryś, Urodzenie pierwszego dziecka jako wydarzenie krytyczne w życiu kobiet i mężczyzn, Kraków 2010.
- Włodarczyk, Misja mama. Wyzwania i trudności (w:) E. Włodarczyk (red.), W trosce o macierzyństwo, Poznań 2017, s. 53.
- Sikorska (red.), Ciemna strona macierzyństwa. O niepokojach współczesnych matek. Raport, Warszawa 2012.
- Raport z monitoringu oddziałów położniczych. Opieka okołoporodowa w Polsce w świetle doświadczeń kobiet, Fundacja Rodzić po Ludzku, Warszawa 2018.
- Gracka-Tomaszewska, Drogi do macierzyństwa, Warszawa 2014.
No Comments