Młodzież w kontekście zagrożeń związanych z FASD

W Polsce w ramach programu ESPAD prowadzone są badania na temat używania substancji psychoaktywnych przez młodzież. Alkohol należy do najbardziej rozpowszechnionych używek. Do jego spożywania przyznaje się 96 % badanych uczniów szkół średnich. Z czego 65% nastolatków upija się, w tym 54 % dziewcząt i 74 % chłopców. Wśród dziewcząt obserwuje się tendencję wzrostową. W roku 2016 Polska była na czwartym miejscu w Europie jeśli chodzi o wysokość wydatków na alkohol w gospodarstwach domowych. W 2019 roku Polacy wydali na alkohol ponad 2 mld zł więcej niż rok wcześniej. Łączne wydatki na ten cel sięgnęły ponad 36,6 mld zł – dane z Firmy Nielsen opublikowane przez Gazetę Wyborczą. Dane te nie uwzględniają alkoholu wypitego na imprezach masowych i spożywanego w lokalach gastronomicznych. Tak więc kwota ta, która sama w sobie jest rekordowa w historii badań w rzeczywistości może być jeszcze wyższa.

Spożywanie alkoholu jest bardzo często wśród młodych ludzi impulsem do różnych zachowań – w tym seksualnych. Te same badania ESPAD informują nas, że 6% nastolatek odbyło niechciane stosunki seksualne w wyniku spożycia alkoholu. Jak wiemy z badań prowadzonych w Kanadzie (Popova, S, 2017) największy odsetek dzieci z FASD w ich kraju rodzi się wśród kobiet, które piły alkohol na początku ciąży nie wiedząc, że są w ciąży. Inne badania pokazały, że nastolatki, które zaszły w ciążę nieplanowaną zwiększają picie alkoholu. Zatem odziaływania profilaktyczne wśród nastolatków stanowią poważne wyzwanie i powinny być prowadzone w sposób systematyczny.

W badaniach prowadzonych przez Sopocką Pracownię Badań w roku 2005 z inicjatywy PARPA 61% respondentów stwierdziło, że alkohol ma zdecydowanie szkodliwy wpływ na kobietę i dziecko w czasie ciąży, 22% określało wpływ jako raczej szkodliwy, 10 % było zdania iż spożycie alkoholu nie ma żadnego wpływu na zdrowie dziecka. Joanna Kajak i Dominik Olejniczak z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego przeprowadzili w roku 2013 własne badania na temat świadomości szkodliwości picia w ciąży wśród młodzieży. Podają, że 53 % respondentów w ich badaniach uznało alkohol za trunek niebezpieczny w czasie ciąży, 10% było zdania, że żadna ilość nie mieści się w okresie ciąży w granicach bezpieczeństwa, 10 % badanych uważała, że jeden kieliszek wina lub mała porcja piwa w żaden sposób nie zagraża zdrowiu dziecka. Wśród badanych chłopcy częściej odpowiadali błędnie na temat szkodliwości picia małych ilości alkoholu w ciąży w stosunku do badanych dziewcząt. Młodzież nie ma do końca rzetelnej wiedzy na temat szkodliwości alkoholu w okresie ciąży, a na pewno nie porusza tego tematu w relacji z dorosłymi, którzy są źródłem większego doświadczenia społecznego i emocjonalnego. Ciągle najczęstszymi źródłami informacji są telewizja i internet. Biorąc pod uwagę fakt, że w tych mediach informacje to głównie sensacyjne doniesienia na temat kolejnych urodzin na ulicy pod wpływem alkoholu, powstaje silny kolejny mit społeczny, że problem picia alkoholu w ciąży dotyczy wąskiej grupy alkoholiczek. Co ma także wyraz w tzw. świadomości społecznej, a czasami i w publikacjach naukowych. Są to inicjatywy cenne, ale nie rozwiązujące problemu, ani nie wpisane w kontekst pomocy dla dzieci z FASD.

Kiedy w tym samym badaniu pytano młodzież skąd czerpie wiedzę na temat FASD, uczniowie najczęściej wskazywali szkołę i było to 34% respondentów, internet 32 % badanych i media 29% badanych. W tej grupie 5% procent uczniów podało, że źródłem wiedzy może być lekarz. Ten rozkład wyników w pełni obrazuje zaangażowanie poszczególnych grup zawodowych w profilaktykę FASD. Lekarze w Polsce w minimalny sposób interesują się profilaktyką FASD oraz leczeniem. W tym samym badaniu 32 % respondentów jest przekonana, że niewielkie ilości alkoholu spożywane w czasie ciąży są nieszkodliwe dla dziecka. To jeszcze raz pokazuje jak mocno utrwalony jest w społeczeństwie stereotyp, że dzieci z FASD rodzą matki alkoholiczki i to one są wskazywane jako jedyne źródło dzieci z FASD. Tymczasem młodzi ludzie, którzy piją alkohol podejmują różne zachowania seksualne. Brak rzetelnej wiedzy w tym zakresie wśród młodych dorosłych może skutkować w przyszłości występowaniem zaburzeń ze spektrum FASD wśród ich potomstwa. Dlatego tak ważne jest podejmowanie edukacji w tym zakresie wśród polskich nastolatków.