Od 3 do 4 miesięcy (od 12 do 16 tygodni)
Wszyscy znamy widok niemowlęcia z kciukiem przy ustach- takie zachowanie zaczyna się już w 9 tygodniu płodu, ale staje się nawykiem maleństwa po 12 tygodniu. W tym tygodniu tworzy się podział na jamę ustną oraz jamę nosową, ponieważ zasklepia się podniebienie. Dzieciątko bardzo często dotyka swoich ust- nawet 50 razy na godzinę, więc żuchwa, w odpowiedzi na ucisk kciuka, otwiera się odruchowo.
Dojrzewająca przysadka mózgowa zaczyna wytwarzać TSH (hormon stymulujący tarczycę), FSH (hormon folikulotropowy), LH (hormon luteinizujący) i PL (prolaktynę). Nie próżnują również inne gruczoły, jak chociażby gruczoł tarczycowy- wszystkie one wytwarzają hormony. Po 16 tygodniach płód wytwarza takie same hormony jak dorośli. Zarówno u noworodków jak i dorosłych, po bólu następuje uwalnianie do krwi: kortyzolu, ß-endorfin i noradrenaliny.
Do tej pory sód wraz z wodą przedostawały się przez cienką skórę i pomagały regulować objętość płynu owodniowego- tak bardzo ważnego do prawidłowego rozwoju płodu. Teraz jednak, po 12 tygodniach, skóra stała się grubsza i nie jest to już możliwe.
Drugi trymestr ciąży rozpoczyna się wraz z 13 tygodniem ciąży. Między 13 a 15 tygodniem, rozwijają się cztery płaty kory mózgowej. Twarz nadal dojrzewa: zanikają zatyczki nosowe, pojawiają się zęby. Zaokrąglają się też policzki, które wypełnia tłuszcz- twarz dzieciątka zaczyna przypominać rozczulającego aniołka.
Po raz pierwszy widać różnice w zachowaniu ze względu na płeć- dziewczynki częściej poruszają ustami, co z wiekiem będzie się jeszcze wzmagać. W tym momencie odruch szukania automatycznie pobudza odruch ssania, co oznacza, że stymulowane dotykiem usta, podążają w kierunku bodźca- główka odwraca się w poszukiwaniu. Odruch szukania i ssania, który pojawia się w 14 tygodniu, zapewnia w przyszłości udane karmienie piersią.
Wzrost śluzówki głównych dróg oddechowych jest już w toku; pojawiają się też rzęski- po raz pierwszy po 13 tygodniach. Rzęski są małymi włoskowatymi wypustkami wystającymi z komórek wyściełających drogi oddechowe. Służą do przemieszczania śluzu w kierunku gardła. W życiu, po urodzeniu zapewniają ważną obronę przed obcymi materiałami i niektórymi infekcjami.
Po 15 tygodniu komórki macierzyste namnażają się w szpiku kostnym. W końcu dojdzie do powstania większości komórek krwi. W układzie oddechowym drzewo oskrzelowe jest już prawie ukończone, a wszystkie drogi oddechowe zawierają rozwijające się mięśnie gładkie i nerwy.
Uszkodzenie mózgu przez prenatalną ekspozycję na alkohol objawia się zaburzeniami w następujących obszarach:
- ciało modzelowate, odpowiadające za współpracę pomiędzy półkulami mózgu. Uszkodzenie powoduje, że informacje pomiędzy półkulami przepływają powoli i nieskutecznie. Niektóre dzieci z FAS mają całkowity zanik ciała modzelowatego. Dlatego postępują impulsywnie, nie uświadamiając sobie konsekwencji działania. Nieprawidłowości ciała modzelowatego wiązały się z deficytami neuropsychologicznymi powszechnie obserwowanymi w populacjach narażonych na alkohol, takich jak koordynacja prawej i lewej półkuli mózgu, uwaga, zdolność uczenia się werbalnego i funkcjonowanie wykonawcze.
- móżdżek, odpowiada za funkcje motoryczne np. skoordynowanie ruchów. Biorąc pod uwagę, że móżdżek jest odpowiedzialny za zachowanie motoryczne, takie jak postawa, równowaga i koordynacja, zaobserwowane nieprawidłowości strukturalne mogą pomóc wyjaśnić deficyty motoryczne często obserwowane u osób z FASD. Móżdżek jest również zaangażowany w inne funkcje, takie jak regulacja uwagi i klasyczne kondycjonowanie, a przemieszczanie się móżdżku jest ujemnie skorelowane z uczeniem się werbalnym i pamięcią w FASD
- jądra podstawne, odpowiadające za pamięć i procesy poznawcze. Uważa się, że nieprawidłowości w jądrze ogoniastym wiążą się z deficytem w funkcjonowaniu wykonawczym, uwagi i hamowaniu odpowiedzi.
- hipokamp, procesy uczenia się i pamięci,
- płaty czołowe, procesy wykonawcze, kontrola impulsów, osąd.
Zmiany strukturalne mózgu (zaburzenia budowy) możemy stwierdzić w badaniach obrazowych takich jak USG, rezonans magnetyczny, czy tomografia komputerowa. Od niedawna można ocenić wpływ etanolu nie tylko na strukturę ale i na funkcjonowanie ludzkiego mózgu in vivo (łac. „na żywym”). Pozwalają na to nowe techniki neuroobrazowania, takie jak funkcjonalny MRI (fMRI), obrazowanie tensora dyfuzji (DTI), spektroskopia rezonansu magnetycznego (MRS), pozytonowa tomografia emisyjna (PET) i tomografia komputerowa emisji pojedynczego fotonu (SPECT).
Do najczęściej wykrywanych zaburzeń w obszarze OUN należy małogłowie, niedorozwój spoidła wielkiego mózgu i hipoplazja móżdżku. Uszkodzenie mózgu może jednak nie być widoczne w rutynowych badaniach obrazowych, a jednak powodować ciężkie objawy neurologiczne oraz upośledzenie funkcjonowania intelektualnego i społecznego.
U takich osób występują: zaburzenia małej i dużej motoryki, problemy z utrzymaniem równowagi i koordynacji wzrokowo-ruchowej, zaburzenia sensoryczne w odbieraniu bodźców, w tym głodu, pragnienia i bólu. Osoby eksponowane na alkohol prenatalnie mają trudności z poczuciem własnego ciała w przestrzeni, zrozumieniem kierunków, nieprawidłowe odczucia wzrokowe, dotykowe, smakowe, węchowe, zaburzenia uwagi, słabą kontrolę impulsów, problemy z pamięcią operacyjną, słabe zdolności adaptacyjne. Dzieci mają kłopoty w szkole z powodu trudności z uczeniem się, gromadzeniem i z wykorzystaniem informacji, tworzeniem skojarzeń, przypominaniem informacji, zapominaniem, zaburzeniem funkcji pamięci bezpośredniej, integracji zdobytych wiadomości, nieprawidłowej percepcji wzrokowej. Kłopoty z nauką wynikają również z trudności w zrozumieniu pojęć abstrakcyjnych m.in. matematycznych, czasu, pieniądza, odległości. Upośledzenie funkcjonowania intelektualnego i społecznego wynika z: kłopotów z planowaniem, organizacją, rozwiazywaniem problemów, przewidywaniem, uczeniem się na błędach, oceną sytuacji. Trudności komunikacyjne, opóźniony rozwój mowy, problemy z używaniem języka w bardziej skomplikowanych kontekstach, dosłowne rozumienie pojęć, brak rozumienia żartów, nierozumienie intonacji językowej i emocjonalnej (smutek, radość , złość, twierdzenie, pytanie, rozkaz) powoduje całkowite zagubienie się w rzeczywistym świecie.
U nastolatków (13-18 lat) mogą już zaniknąć anomalie twarzy, ale u młodzieży i dorosłych nadal utrzymuje się niski wzrost i mała objętość głowy. Wiek rozwojowy może być cofnięty nawet o około 6.lat. Rozwój umysłowy 21 latka może odpowiadać rozwojowi 12 latka. Osoby z FASD łatwo popadają w uzależnienia. Wiele kłopotów wśród dorosłych wiąże się z nadużywaniem alkoholu i zażywaniem narkotyków. Dorośli z FAS mogą nie być zdolni do posługiwania się pieniędzmi lub opieki nad dzieckiem. Występowanie cech fizycznych FAS koreluje z obniżonym IQ (średni IQ ok 63), ale upośledzenie umysłowe nie jest cechą charakterystyczną osób z FASD, a wyniki IQ wykazują szeroki zakres (np. 20-120). Dzieci z mniejszym ilorazem inteligencji lepiej radzą sobie niż te z ponadprzeciętnym IQ. Może to wynikać z zaburzeń wtórnych u dzieci z wyższym ilorazem inteligencji, od których wymaga się więcej niż mogą sprostać. Osoby takie mają kłopoty ze zrozumieniem metafor, dowcipów, meta-kontekstów języka, zabarwienia emocjonalnego.
PAMIĘTAJ: Możesz całkowicie wyeliminować ryzyko uszkodzenia Ośrodkowego układu Nerwowego wyniku wewnątrzmacicznej intoksykacji alkoholem swojego dziecka. W 100% MASZ NA TO WPŁYW.
PLANUJĘ CIĄŻĘ, JESTEM W CIĄŻY = NIE PIJĘ ALKOHOLU.
dr n.med.Ewa Gluszczak-Idziakowska
Na podstawie:
Guerri C., Bazinet A., Riley E.P. Foetal Alcohol Spectrum Disorders and Alterations in Brain and Behaviour Alcohol Alcohol. 2009;44(2): 108–114.
Janet F. Williams, Vincent C. Smith and the Committee on Substance Abuse. Pediatrics 2015;136(5):e1395-1405
No Comments